De oprechte digifoob, kan hij overleven?

Geen smartphone of tablet, evenmin een account op Facebook of Twitter. Niet omdat het te ingewikkeld is, maar als rustgevende keus.

Ze bestaan in twee soorten. De doorgaans oudere pc-gebruiker die, met dank aan seniorweb.nl en een aanvullende cursus in het multifunctioneel dorpscentrum, de trucjes onder de knokige knie heeft gekregen. Surfen, internet-bankieren, e-mailen, skypen met het kleinkind elders in of buiten het land, en aankopen doen bij bol.com of op Marktplaats. Basaal gebruik van de thuiscomputer, en deze groep groeit vooral in de categorie 65-plus gestaag. Nederland is uitzonderlijk goed bekabeld, al dan niet via de telefoonlijn van koper of glasvezel, en dat stimuleert.

Met de genoemde activiteiten is deze groep wel zo ongeveer aan het einde van het eigen technisch kunnen. De noodzakelijke overstap van Windows XP naar een nieuwere versie was een kleine ramp, en ook bij ander internet-malheur wordt de hulp ingeroepen van de jeugdiger buurman of het slimme neefje. Voorzover Seniorweb al niet in Jip-en-Janneke-taal de cliëntèle uit de brand heeft geholpen, waarna er weer opgewekt kan worden ingelogd.

Een bescheiden technisch knobbeltje kan helpen

De andere groep is interessanter, als fenomeen in het digitale tijdperk. Deze club bestaat uit nu nog vaak oudere landgenoten, die de hier bovenstaande bezigheden met de ogen dicht en fluitend uitvoeren. Onderhoud, beveiliging, updaten, up- en downloaden, nieuwe programma's en applicaties installeren, problemen oplossen, het zijn voor hen fluitjes van enkele centen. Als het pensionado's betreft, deden ze vaak de vaardigheden op in de afgelopen 25 jaar in hun betaalde werk. Anderen hebben er gewoon lol in, waarbij een bescheiden technisch knobbeltje kan helpen. Net als het geduld om de quick-starts, readme's, tutorials, manuals of hoe de gebruiksaanwijzingen ook mogen heten, serieus te lezen.

Ongeacht hun feitelijk gebruik van de computer staat het ding niet de hele dag aan, in een hiertoe ingericht hoekje van de kamer, of in het zijkamertje waar ook het bureau z'n plek heeft. Er wordt 's morgens even naar het nieuws en de inbox van de mail gekeken, en daarna pas weer aan het einde van de middag of 's avonds. Verscheidene wetenschappelijke onderzoeken naar de dwang die e-mail kan oproepen, eindigen steevast in de aanbeveling om niet ter plekke te reageren. Laat minder belangrijke mail minimaal mooi een etmaal staan. Het komt niet alleen de eigen gemoedsrust ten goede, maar ook de kwaliteit van het antwoord, wat nodeloos opnieuw heen en weer mailen kan voorkomen. Reply alleen terstond als dat echt nodig lijkt, luidt het gebruikelijke advies.

Dit klinkt tamelijk onattent, om niet te zeggen horkerig. Maar het bevrijdt van de last om een kwartier of meer te besteden aan getik op het toetsenbord, terwijl dat niet echt in de planning van dat moment lag. De dwangmatige neiging om mails direct na ontvangst te willen lezen en erop te reageren, vormt ook het sterkste argument om af te zien van een smartphone. Het skippen van de mail-mogelijkheid maakt dit apparaat alleen nog handig voor het mobiel raadplegen van web-sites, en natuurlijk app's waarmee de route, het weer, de dichtstbijzijnde hamburgergigant of benzinepomp kunnen worden getraceerd.

Wie hiervoor een handvol tientjes per maand overheeft – gratis toestellen bestaan evenmin als gratis geld – maakt een eigen keus. Toch zullen de kopers van een Nokia 108 (camera, MP3-speler, FM-radio, Bluetooth, microSD-slot) à €24,99 niet dagenlang verdwalen, voortdurend in onweersbuien fietsen, jammerlijk verhongeren of andermaal achter Lioessens zonder brandstof staan. Dat te voorkomen lukte voor het digitale tijdperk ook prima. Natuurlijk, er moet een prepaid-kaartje in. Maar met een tientje tegoed valt er uitstekend even naar huis te bellen om te melden dat het iets later wordt, de wegenwacht te verwittigen van een lekke band, of de 112-meldkamer van het feit dat er alweer een juffrouw in het trapportaal ligt die onnatuurlijk om het leven is gekomen.

Een dergelijk simpel mobieltje voorkomt, mits ruim toegepast, ook de situatie waarin sociaal bedoelde bijeenkomsten ontaarden in besmuikt solo-gebruik, half weggedraaid van de anderen, van de smartphone. Recepties, verjaardagen, bruiloften, begrafenissen en crematies, de mail moet gecheckt, de tweet verstuurd, YouTube, Facebook, LinkedIn, Google+, Instagram, WhatsApp, Ello, Pinterest, Snapchat en Tinder schreeuwen om gebruik. Wordt nog gezwegen van de overlegjes, echte vergaderingen, workshops en symposia waarbij ondanks een dringend verzoek de handen toch onder tafel verdwijnen, met ijverig bewegende duimen.

Facebook doet niet meer geheimzinnig

Bewust afzien van deze verworvenheden kan op praktische gronden: dan wordt het ervaren als kalm en genoeglijk om niet elk ogenblik in digitaal contact te hoeven staan met de medemens of een hele groep. In enkele gevallen kan het argument meer principieel zijn. Sinds begin dit jaar doet bijvoorbeeld Facebook niet meer geheimzinnig, zoals tot dan, over de voorwaarden die elke gebruiker moet accepteren.

Facebook kan hem overal volgen en onthoudt elke site die hij bezoekt. Daarbij heeft Facebook toegang tot alle contacten uit het adresboek en tot alle data die de gebruiker verzendt via andere applicaties, zoals WhatsApp en Instagram. Minstens zo ingrijpend is het verplicht afstaan van de intellectuele rechten op persoonlijke teksten, foto's, video's en audiobestanden, en dit ook voor commercieel gebruik door Facebook nadat een account is opgeheven.  Facebook is overigens niet het enige internetbedrijf dat de gebruikerslocaties registreert. Zo houdt ook Google via de Gmail op Android-toestellen de bezochte plekken bij van zijn gebruikers. De digifreak vindt het allemaal uitstekend, de digifoob gruwt.

Als principiële reden kan ook worden aangevoerd dat het niveau van veel tweets, Facebook-berichtjes en aanverwante mededelingen van een zo simpel dan wel bedroevend gehalte is, dat men er geen tijd aan wil spenderen of er domweg niet aan mee wil doen, lees: er tussen wil staan. Wie geen kennis hoeft te nemen van andermans rituelen, zoals elke ochtend een plas doen, wakker worden – maar dan niet zoals Herman Finkers er geestig achteraan tweeten: 'Verrek, dat had andersom gemoeten' – en een eitje bakken, inclusief foto van ei in koekenpan, kan de sociale media missen als kiespijn. '17:05 Net met de trein aangekomen in A'dam', '17:08 Lopen nu het station uit', '17:36 Staan op de Dam. YOLO!' De praktijk leert dat maar heel weinig volgers retweeten: '17:36 Gaaaap. Boeie!', om elegant het wat duidelijker advies '17:37 Sodemieter toch op met je onzin' te vermijden.

De vraag is of de oprechte digifoob in de problemen raakt, waar smartphone, tablet en sociale media voor een groeiende groep zaken zijn waar ze geen dag zonder denken te kunnen. De voorbeelden van verenigingen die hun mededelingen nog uitsluitend verspreiden via hun Facebook-pagina zijn legio. En waar de secretaris eerst nog wel bereid was het slinkend ledental zonder Facebook met een e-mailtje of sms'je op de hoogte te stellen van een verschoven datum, loopt die service zienderogen terug. Ook de digifoob die toch wel graag de foto's van het huwelijksjubileum van Piet en Jet wil zien, maar geen toegang heeft tot het betreffende sociale medium, wordt teleurgesteld. Anderzijds, analoog aan het betrekkelijke nut van de app waarmee snel de McDonalds en Shell-pomp kunnen worden gevonden: ook voor de digitale wonderen werden feestelijke foto's op een of andere manier uiteindelijk altijd wel bekeken.

Nog een poos zal de digifoob zich voelen als de bejaarde plattelander, die hardnekkig weigerde een nieuwerwetse uitvinding als de telefoon te omarmen. Nog enkele jaren stuurde hij het bericht dat hij aanstaande zondag per trein om kwart over vier des namiddags te Heerenveen hoopte te arriveren, op woensdag per voldoende gefrankeerde briefkaart naar zijn neef in Oudeschoot. Daarna liet hij, mits niet inmiddels overleden, alsnog zo'n bakelieten apparaat in de gang installeren.

Maar zolang de oprechte digifoob genoegen schept in analoog dus mondeling persoonlijk verkeer en het, in voorkomende gevallen, versturen van een zorgvuldig met de hand geschreven brief, kan hij het langer volhouden dan genoemde bejaarde plattelander. In alle gemoedsrust. En met geld en véél tijd over voor zaken die er toe doen.

Laatst gewijzigd op 17-03-2015 om 16:12 uur