Natuur ontwaakt: nog eerder last van muggen en hooikoorts

De natuur is ontwaakt. Deze ligt in 2016 zes weken voor op schema. Leuk, al die bloeiende sneeuwklokjes en fladderende citroenvlinders. Maar het betekent ook nog vroeger last van plagen uit de natuur.

De lente is er al als het nog volop winter is. Het voorjaar van 2016 is eigenlijk al in december 2015 begonnen met al bloeiende hazelaars en her en der in Friesland parende futen.

Het is geen incident, want in de afgelopen vijftien jaar ligt de natuur in de meeste jaren fors voor op het schema. Gemiddeld is het voorjaar een maand eerder dan vijftig jaar geleden. Zo extreem als in 2016 is het nog niet eerder beleefd.

De blauwe druifjes staan volop in bloei, de hazelaars zijn al bijna uitgebloeid en de elzen produceren volop stuifmeel. Het maarts viooltje en de gele kornoelje zijn twintig dagen vroeger dan in de vorige eeuw gebruikelijk was. Het bloeiend fluitenkruid van 8 januari is het overtuigend bewijs dat de lente heel erg vroeg is.

Klimaatverandering

Het vroege voorjaar heeft alles te maken met de klimaatveranderingen. Maar is de zomer dan ook vroeger? En de herfst? Bioloog Arnold van Vliet van Wageningen Universiteit ziet een eerder begin van de zomer, maar de herfst schuift  in geringere mate. De gemiddelde vervroeging van de zomer is twaalf dagen met als topper die van 24 dagen in 2007, de herfst is gemiddeld negen dagen later met als topper die van 19 dagen in 2006.

Het is vooral het winterseizoen dat echt anders is. Van alle seizoenen is de temperatuur in de winter het sterkst toegenomen. De gemiddelde temperatuur lag in de vijftien jaar van de nieuwe eeuw 1,8 graden Celsius hoger dan een halve eeuw geleden. Tot nu toe was de natuur in het jaar 2008 het meest van slag. Toen begon de ontwikkeling van planten 33 dagen eerder dan normaal. Alleen in 2010 was de natuur 6 dagen later.

Vroege natuur betekent ook alle ruimte voor vijf plagen.

• Muizen en ratten bijvoorbeeld zijn in hun element met een zachte winter. Dan beginnen ze snel welig te tieren. En muizen kunnen heel snel met heel veel zijn, zo hebben ze in Friesland al bewezen.
• Hooikoortspatiënten hadden het in december 2015 al te kwaad. Het stuifmeel van de hazelaar was irritant. Door de vroege bloei van elzen en vele andere vroege soorten duurt het pollenseizoen meer dan een half jaar. Nederland kent de afgelopen jaren grote hooikoortsgolven met veel waarschuwingen en veel gezondheidsklachten. Op de websitie www.pollennieuws.nl is het te volgen.
• Muggen houden van de combinatie van hoge temperatuur en voldoende vochtigheid. Zodra de goede mix er is, gaan ze los. Het enige wat ze dan nog kan treffen is een flinke nachtvorst. Dat ruimt dan weer mooi op.
• De eikenprocessierupsen houden van een zachte winter. En als het voorjaar vroeg inzet, dan zijn ze er als de kippen bij om een plaag te zijn. In vorige warme jaren was het ook steeds raak. De haartjes van de eikenprocessierups geven veel irritatie aan luchtwegen, ogen en huid.
• En dan nog het ongedierte dat het boerenland de gewassen tot prooi maakt. Het vroege voorjaar is bijvoorbeeld ideaal voor de emelten, de rups van de langpootmug. Dit richt schade aan, tenzij de roeken deze weten te verschalken. Een boer gruwt van een emeltenplaag. Maar voor de weidevogels is een bont insectenleven in het vroege voorjaar een heerlijkheid. De kieviten zijn er al een tijdje en zij kunnen voldoende voedsel heel goed gebruiken.

Natuurkalender

De opzienbarende verschuivingen in de natuur zijn goed te zien in de natuurkalender (www.natuurkalender.nl) . Duizenden vrijwilligers houden sinds 2001 precies bij wat er in de natuur gebeurt. Zo komen er 180.000 waarnemingen binnen over eerste citroenvlinders, eerste boerenzwaluwen en eerste bloeiende hazelaars. Er is ook nog historisch perspectief, want onderzoekers hebben 120.000 historische waarnemingen uit de periode 1868 tot 1968 gedigitaliseerd. 

Laatst gewijzigd op 08-02-2016 om 00:28 uur