Catalaanse les: nationalisme is gevaarlijk kwaad

Het zijn klinkende cijfers bij het referendum en Catalonië. Op het eerste gezicht bijkans Stalinistische uitslagen van 90 procent voorstemmers. Maar wat zijn ze waard? 

In Friesland kijken sommigen bijna kwijlend naar de dappere Catalanen, die het opnemen tegen een massale politiemacht. Het is bijna lachwekkend als het niet zo treurig was. We zien maar een deeltje van de werkelijkheid. Ook niet als koning Felipe van Spanje de Catalanen de mantel uitveegt.

Het referendum van afgelopen zondag 1 oktober, naar Spaanse gewoonte 1-0 genoemd, is allerminst een reële afspiegeling van wat de bevolking van Catalonië denkt. Slechts 42 procent is gaan stemmen. Dat daarvan 90 procent voor onafhankelijkheid stemt, zegt heel weinig in de wetenschap dat de thuisgebleven Catalanen vermoedelijk tegengestemd zouden hebben.

De hele gang van zaken naar 1-0 blonk niet uit in democratisch denken. Met een minieme meerderheid nam het Catalaanse parlement de wet aan, die het referendum mogelijk moest maken. De opponenten onthielden zich van stemming en liepen het regeringsgebouw uit. Ze hadden immers geen eens kennis kunnen nemen van de inhoud van het wetsvoorstel.

Ontsporen

Toen de Spaanse regering onder Mariano Rajoy – met steun van het Constitutionele Hof - het referendum illegaal en in strijd met de grondwet verklaarde, deed de premier Carles Puigdemont dat af als onzin. Toen de spanningen in de aanloop tot het referendum opliepen en cruiseschepen met duizenden leden van de Guardia Civil en de Policia National afmeerden, was voorspelbaar hoe het referendum zou ontsporen.

Het was het moment geweest om contact op te nemen met de Spaanse regering en het referendum uit te stellen, tot een legaal referendum mogelijk was. De stemming zat er lekker in bij de politie op de schepen. Uitgewuifd door de bevolking van die delen van Spanje, die niets op hebben met de Catalanen met de mededeling ze er maar flink van langs te geven.

Dan toch doorgaan met het referendum getuigt niet van verantwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van de bevolking. Opgejut gingen de Catalanen massaal de straat op om de stembureaus te beschermen. De al even opgejutte nationale politie en Guardia Civil grepen hard in. En de foto’s van bebloede koppen en weggesleepte en geslagen bejaarden gingen de wereld over.

Cadeau

Een cadeau voor Puigdemont die de verdenking op zich heeft geladen dat hij het erop aan heeft laten komen om juist die beelden te gebruiken. Even leek het na zondag dat Puigdemont bakzeil haalde en riep om bemiddeling. Nu heeft hij gesteund door de massale staking van dinsdag aangekondigd zondag de onafhankelijkheid uit te roepen.

De reactie van Rajoy is voorspelbaar. Hij zal het zogeheten artikel 155 van de Grondwet inzetten. Dat moet de eenheid van Spanje beschermen. Hij zal daarmee het Catalaanse parlement ontbinden en onder het bewind van Madrid nieuwe verkiezingen uitschrijven. De reactie van Catalonië is even voorspelbaar met weer even massale demonstraties. In de wetenschap dat de nationale politiemacht nog altijd aanwezig is.

Belangrijke keuze

Die nieuwe verkiezingen hadden beter een initiatief van het Catalaanse parlement kunnen zijn. Zo’n belangrijke keuze kun je niet maken met een geringe meerderheid – alleen door het districtenstelsel – en de gedachte van de nieuwe partij de Ciudadanos, een soort D66, om voor het referendum eerst maar nieuwe verkiezingen uit te schrijven, was zo gek nog niet.

Maar de indiener van het voorstel, Inés Arrimadas, kreeg daarop menige bedreiging en doodswens. Dat is sowieso een dingetje in Catalonië. Tegenstanders van de onafhankelijkheid heten al snel fascisten, aanhangers van wijlen dictator Franco en verraders. Ze laten zich amper horen, al blijkt uit menig peiling dat ze in de meerderheid zijn.

Op scherp gezet

Het probleem is natuurlijk ook de onverzettelijke houding van Rajoy. Na de illegaal verklaring van het referendum had hij het ook gewoon door kunnen laten gaan en het daarna af kunnen serveren. Nu heeft hij de zaak op scherp gezet. Dat maakt de situatie explosief, niet voor niets wordt de vergelijking gemaakt met Kroatië voor de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië.

De hoop van gematigde Catalanen was stiekem gevestigd op koning Felipe, die al eerder verzoening predikte. Helaas was hij nu snoeihard tegen de Catalanen en stond hij vierkant achter Rajoy. Weer olie op het vuur. Na zondag weten we weer meer. Hopelijk laten nu ook de tegenstanders zich horen en houdt de nationale politiemacht zich in. Maar gerust is allang niemand er meer op. Nationalisme is een gevaarlijk kwaad en het overheerst nu aan twee kanten.