Vorstelijk Europa had stammoeder uit Leeuwarden

Van ‘Marijke Meu’, de Duitse prinses waar heel Friesland in de achttiende eeuw mee wegliep, stamt heel vorstelijk Europa af, ook het vorstenhuis van Monaco.

Het is precies 250 jaar geleden dat de echtgenote van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en de moeder van stadhouder Willem IV, op 77-jarige leeftijd overleed. En daar wordt in Friesland uitgebreid bij stil gestaan. In Leeuwarden werd donderdag 9 april het Maria Louise Jaar officieel geopend.

Op het Oldehoofsterkerkhof zetten burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden en bijna demissionair gedeputeerde en loco-commissaris der koning in Fryslân, Jannewietske de Vries, de eerste streken van een streetart muurschildering. Die komt te staan op de zijmuur van horecagelegenheid ‘De Brasserie’, toevallig eigendom van de Friso’s. De bedoeling is dat op de muur de portretten worden geschilderd van Maria Louise, landgravin van Hessen-Kassel (1688–1765) en haar echtgenoot, plus de tien nog regerende vorsten in Europa.

Echte landsmoeder

‘Tante Marijke’, zoals ze ook wel liefkozend door de Friese bevolking werd genoemd, was in de woorden van Bearn Bilker, burgemeester van Kollumerland en Oranjekenner – en propagandist - bij uitstek, een echte landsmoeder: ,,De juiste vrouw op het juiste moment”. Ze was de overgrootmoeder van koning Willem I en als zodanig de stammoeder van de Oranjes.

Johan Willem Friso, achterneef en beoogd opvolger van de kinderloze Willem III was pas 24 en nog niet verder gekomen dan het stadhouderschap in Groningen en Friesland, toen hij in 1711 door verdrinking in het Hollands Diep om het leven kwam. Hij was op weg van een legerkamp in Noord-Frankrijk, waar hij meevocht in de Spaanse Successieoorlog, naar Den Haag. 

Maria Louise had net twee weken daarvoor haar moeder verloren, had een dochtertje van een jaar en was zwanger van haar tweede kind, die later dus stadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden zou worden. Ze moet zich erg verdrietig en eenzaam hebben gevoeld in Leeuwarden, zo ver van haar geboorteplaats Kassel. Maar ze kweet zich met verve van haar taak en hield de boel bij elkaar. Twintig jaar lang was ze regentes van haar zoon en – na een intermezzo van 27 jaar – was ze ook nog eens zes jaar regentes van haar kleinzoon. 

Eenvoudig en bescheiden

Een kranige vrouw, zo bleek uit het eerbetoon van zowel Bilker als van historica Els Kloek. ,,Menselijk, sociaal, waardig, eenvoudig en bescheiden”, aldus Bilker, die er maar mee wilde zeggen dat dat nu juist de kwaliteiten zijn waar de Friezen hoge prijs op stellen. 
Marijke Meu, die in de Grote Kerk op voorname wijze tot leven werd gewekt door actrice Tet Rozendal (,,Friesland laat mij weer ademen”), verdiende haar koosnaam door haar eenvoudige en beminnelijke – handwerken en kwaaltjes waren haar favoriete gespreksonderwerpen - manier van optreden. 

In zijn boek ‘Adel in Friesland’ citeert Yme Kuiper uit Goutum de tuinman van de prinses, de Duitse ‘allesweter’ Johann Hermann Knoop. Hij noemde het kenmerkend voor de Friese edelen dat zij ,,bij alle hunne verhevenheid in rang boven andere menschen, egter een modeste nedrigheid, en geen windrige opgeblazenheid beminnen” en ,,dat ze haar niet schamen, met andere fatsoenlijke meede inwoonders van minderen staat en afkomst een minnelijken ommegang te houden”. 

Kloek schreef dit in haar lezing toe aan het besef van vooral vorstinnen om hun macht niet al te opzichtig te etaleren, op straffe van schade aan hun reputatie. Kloek pleitte er voor om de reputatie van Maria Louise als ,,lieve vorstin’’ enigszins bij te stellen. Zij was juist een sterke vrouw die invloedrijke Friezen, vooral de adel in die tijd, aan zich wist te binden en zich bijzonder populair wist te maken bij de Friezen. 

Overigens was ze niet de enige krachtige vrouw die Friesland heeft gekend. Volgens Kloek, projectleider van ‘1001 Vrouwen’ en initiatiefneemster van het digitale vrouwenlexicon, telt de Friese geschiedenis ,,een opmerkelijke overdaad aan interessante vrouwen”. Als voorbeeld noemde ze de vrouwen die actief vochten in de strijd tussen de Schieringers en Vetkopers.

Burgemeester Crone klapte nog even uit de school: elke keer als hij koning Willem Alexander spreekt, laat hij niet na te benadrukken dat de Oranje Nassaus eigenlijk uit Leeuwarden afkomstig zijn. En elke keer is het enigszins pesterige antwoord van de koning: ,,Toch jammer dat we verhuisd zijn, hè!

Het Maria Louise Jaar telt naast tentoonstellingen in het Fries Museum, Keramiekmuseum Princessehof, Historisch Centrum Leeuwarden (over de tuinman), Museum Pakhuis Koophandel, Leeuwarden (over kant en mode uit haar tijd) en Museum Willem van Haren in Heerenveen (designjurken) een groot aantal evenementen.

Laatst gewijzigd op 09-04-2015 om 20:16 uur