Zijn werk vormt de geschiedenis van Frans Walon 

Kunstenaar Frans Walon is altijd op jacht naar nieuwe beelden. Altijd heeft hij papiertjes bij zich. Om te tekenen, of om woorden en zinnen op te schrijven. Zijn werk is te zien bij Galerie Hoogenbosch in Gorredijk. Samen met dat van vrienden: Frans Walon & the Outsiders.

Enkele jaren geleden wandelde beeldend kunstenaar Frans Walon (1954 Leeuwarden) het schildersatelier van de stichting Cordaan bij de Hermitage in zijn woonplaats Amsterdam binnen en is nooit weer weggegaan. Hij begeleidde er lange tijd twee schilders. Toen hij uit nieuwsgierigheid een keer een kijkje nam in het Keramiek atelier, raakte hij enthousiast en ging er meteen aan de slag. Zijn werk is tot en met zondag 8 april te zien in Galerie Hoogenbosch in Gorredijk, samen met dat van zijn drie keramiek-vrienden. 

Het keramiekatelier is onderdeel van de stichting Cordaan, die onder meer dagbesteding verzorgt voor mensen met een verstandelijke beperking of psychische problemen. Als partner van het nieuwe Outsider Art Museum wil Cordaan erkenning voor getalenteerde kunstenaars met een beperking. In het atelier komt straks een speciaal programma dat moet uitgroeien tot de nationale ‘rijksacademie’ voor Outsider-kunst. 

Harret Oude Egberink heeft er de leiding. Zij doet dit werk al ruim 20 jaar. ,,In het Keramiek atelier werken zo’n 25 mensen, waarvan een aantal serviezen maakt en een ander deel zich bezig houdt met beeldende kunst. Het is een heel divers gezelschap. Frans vroeg of hij het eens mocht proberen, omdat hij nog nooit keramiek had gemaakt en vond het geweldig om te doen. Nu komt hij hier twee tot drie keer per week.’’ 

Walon bouwde een bijzondere band op met drie andere vaste bezoekers van het atelier, Marcello Pieter Stokhof, Sem Prumper en Viresh Paltie. Ook van hen is werk te zien. ,,Ze zoeken elkaar altijd op. Wat ik zo mooi vind is dat Frans ze nu ook een plekje gunt in zijn expositie.’’ Walon zelf vindt zijn liefde voor keramiek een logisch vervolg. ,,Ik altijd al objecten heb gemaakt. Keramiek is driedimensionaal, ik hou van de vormen, het is een leuke ontdekking.’’ 

Poëzie van de kermis 

De kunstenaar is geboren en getogen in Leeuwarden, maar vertrok in 1980 naar Amsterdam waar hij sindsdien woont en werkt. Hij richtte daar in 1991 de vrijplaats (underground gallery) Friesche Kermis Regenwoud op ('poëzie van de kermis, alle leeftijden, beroeps of amateur, mooie vrouwen’). Walon is altijd zijn eigen weg gegaan. ,,Mijn leven is in een paar woorden te vatten: de poëzie van de kermis en de wil om te tekenen en te schilderen. Ik heb er altijd alles voor op het spel gezet. Mijn tekeningen, schilderijen en nu ook mijn keramiek vormen mijn geschiedenis. Bij elke tekening heb ik een verhaal. Maar iemand anders mag er zijn eigen verhaal bij bedenken. Ik heb er geen andere bedoeling mee dan mensen gelukkig te maken.’’ 

Al op de kleuterschool zei zijn juf dat hij zo mooi kon tekenen en vanaf die tijd wist hij het. Schilder wilde hij worden en niemand die hem kon tegenhouden. Hij studeerde in 1976 af aan de Academie Vredeman de Vries in Leeuwarden. Nooit gaat hij zonder tekenpapier en een potlood de deur uit. Kunstverzamelaar en museumdirecteur Thom Mercuur noemde hem eens: ‘een notulist van zijn eigen leven’. Walon is een schilder van de stad, rauw en poëtisch tegelijk, ruig en precies, altijd op jacht naar nieuwe beelden. ,,Ik heb altijd papiertjes bij me, niet alleen om te tekenen maar ook om woorden en zinnen op te schrijven.’’ 

Het verhaal dat hij op de kermis is geboren, dat weet hij nu wel. Het gezin woonde in een woonwagen aan de rand van de renbaan. Zijn vader was eigenaar van een zweefmolen. ,,Soms droom ik nog wel eens van de Wilhelminabaan, maar nostalgie moet je niet in de weg gaan zitten. Ik ben ervan overtuigd dat ik in Leeuwarden niet terug zal vinden wat ik er heb achtergelaten.’’ Hij neemt er geen afstand van, dat zeker niet, maar hij woont intussen al zijn halve leven in Amsterdam. Toch is de poëzie van de kermis, zoals hij dat zelf noemt, nooit ver weg. 

Geen concessies 

Kunst tegen de klippen op was een term die publiciste Susan van den Berg in 2006 gebruikte in een publicatie bij de tentoonstelling Friezen om utens, waarvan Walon één van de deelnemers was. Volgens Van den Berg gaat zijn werk over verlangen en verleiden, met de snelheid van de stad tegenover het menselijk onvermogen. ,,Walon heeft veel in huis. Letterlijk en figuurlijk. Zijn woning is een soort mini-museum, met overal schilderijen, tekeningen, notities, foto’s en objecten. Het meeste werk is nog nooit tentoongesteld. Exposeren moet je organiseren, en dat is gedoe.‘’ Dankzij galeriehouder Atze Hoogeveen komt het er nu toch van. 

De galeriehouder in Gorredijk volgt Walon al lang. In 1992 kocht hij al werk van hem na een expositie in Romein in Leeuwarden. ,,Ik heb altijd al zin gehad om wat met Frans te doen, maar hij was in die tijd geen gemakkelijke jongen. Toch bleef hij in mijn systeem zitten. Een paar jaar geleden heb ik hem opgezocht in Amsterdam en werd opnieuw geraakt door zijn rauwe, directe werk. Want dat is het. Volslagen compromisloos, eerlijk, recht uit het hart en zonder mooimakerij.’’ 

Datzelfde vind je, volgens Hoogeveen terug bij zijn goede vriend Jan Roos. ,,Die heeft ook dat directe en de ongekunsteldheid.’’ Frans zijn kracht zit, zo vindt Hoogeveen, in het niet doen van concessies. ,,Dat zie je ook in het materiaalgebruik, van alles wat voorhanden is, maakt hij een kunstwerk. Hij is niet te vangen in een stroming, is een Einzelgänger. Dat spreekt mij zo aan. Voor de kunstkopers is zijn werk misschien niet altijd gemakkelijk, omdat Frans wars is van mooie plaatjes. Hij trekt zich niets aan van esthetiek en gaat eigenzinnig zijn eigen weg.’’ 

Op de expositie zijn tekeningen te zien, schilderijen, beschilderde stenen, bewerkt schuimrubber, uitgezaagde objecten en nu ook keramiek. Als je de galerie binnenstapt, stap je in de wereld van Frans Walon. Hij noemt zichzelf een loner. ,,Wandelen, fietsen, kijken, denken en wat maken. Mijn werk gaat over het leven, bij mij zie je allerlei werelden door elkaar. Ik ben altijd op zoek naar diepgang. Oppervlakkigheid is niet aan mij besteed, ik ben een denker. In mijn leven heb ik alles voor de kunst gedaan. Fanatiek, je zou het bijna religieus kunnen noemen. Concentratie op zaken, mijn zaken, begrijpt u? Al mijn liefde zit in mijn werk en daar wil ik graag voor leven. Als ik de pijp uit ga, blijft dit over. Ze kunnen veel van me zeggen, maar niet dat ik stilgezeten heb.’’ 

De tentoonstelling Frans Walon & the Outsiders is tot en met zondag 8 april te zien.