Beulen van banken onder vergrootglas

Eén op de vijf ondernemers ligt in de wurggreep van banken. De onvrede daarover bij de hardwerkende ondernemers is groot. Voor banken zit de pijn bij schepen en tuinbouwkassen.

Banken liggen onder het vergrootglas. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft eind maart 2015 een nieuw rapport gepresenteerd over vermeende misstanden. Over hoe banken af en toe helemaal niet de vrienden van ondernemers zijn.

De Tweede Kamer heeft op 16 april in een rondetafelgesprek met betrokkenen extra informatie gekregen van mensen uit alle disciplines. Van bestuurder Rien Nagel en ook van ondernemersvoorman Hans Biesheuvel. 

Tot de gastsprekers hoorde ook managementadviseur Folkert Fennema van Tybalt Management uit Goutum. Iedere week krijgt hij vijf tot tien wanhopige ondernemers die de duimschroeven zijn aangedraaid door banken. ,,Het gaat maar door. Er zijn veel ondernemers in problemen.''

De slagers van de banken, die zitten bij Bijzonder Beheer. Zij nemen ondernemers in de wurggreep op het moment dat het wat minder gaat met het bedrijf, of omdat de bank zelf minder vertrouwen heeft. Zelfs als rente en aflossing keurig worden betaald.

,,We hebben uw dossier bekeken.’’ Het is een beginzin die intussen als een donderslag binnenkomt bij ondernemers. Het betekent vaak dat er volgens de bank iets aan de hand is. Het is het begin van een bizarre rit in een rollercoaster.

Bijzonder Beheer gooit alles overhoop. Vraagt aflossing van leningen, zegt kredieten op, legt forse hogere rentes op, wil extra onderpand, eist een veelheid aan extra informatie en accountantsrapporten. Banken gaan in dit soort gevallen vooral voor hun eigen positie.

De slagers van de banken zijn cijferaars, zij spreken amper ondernemers, zij regeren en concluderen op basis van cijfers en rekenmodellen. Als Bijzonder Beheer vreest dat er voor de bank risico’s zijn, dan moet er worden ingegrepen. Basta.

Ondernemers voelen zich geïntimideerd, zijn bang om hun relatie met de bank op het spel te zetten. Want hoe verder? Hun eerste zorg is de continuiteit van het bedrijf, de verantwoordelijkheid voor werknemers ook. Maar menigeen voelt de onrechtvaardigheid.

Slechts een enkeling durft het aan om de strijd aan te gaan. Euwke Damstra uit Woudsend is er zo eentje. Hij ligt met zijn visgroothandel in de clinch met Rabobank Zuidwest Friesland, nadat deze extra zekerheden eiste. Maar Damstra is een trotse man. Die laat zich niet een twee drie de wet opleggen.

Of Damstra snel met extra zekerheden over de brug wil komen, zo eist de bank. Beperking van de limiet voor rekening courant ligt op tafel. Aflossing van een lening van €225.000. Er duurt nu al bijna een jaar een juridische strijd.

Het is een ongelijke strijd, omdat het uithoudingsvermogen van de bank vele malen groter is dan die van de ondernemer die feitelijk door de bank al een nieuw probleem heeft. Bij de rechter kwamen Rabobank en Damstra er nog niet uit, al gaf de bank wel aan tot een vergelijk te willen komen. 

Pijnlijke dossiers

De AFM heeft als toezichthouder een ronde gedaan langs betrokkenen. Het is een verkennend onderzoek geweest, waarbij vier banken zijn beschouwd: Rabobank, ING, ABN Amro en Deutsche Bank. In ieder geval zijn er bij de AFM veel pijnlijke dossiers op tafel gekomen, zoveel is al wel duidelijk.

Opmerkelijk is de conclusie van AFM dat er een grote kloof zit tussen banken en bedrijven. Ondernemers verwachten hulp van de bank, maar krijgen pijnlijke maatregelen die plots uit de lucht komen vallen. ,,De werkwijze van bijzonder beheer staat op gespannen voet met het belang van de klant’’, stelt AFM vast in het rapport.

MKB’ers klagen bij de AFM dat zij de overdracht naar bijzonder beheer niet begrijpen en als onterecht ervaren. Het geldt vooral in die gevallen dat zij nog niet achterlopen met hun rente- en aflossingsverplichtingen en nog binnen de limiet van hun rekening courant zitten.

Veel ondernemers zijn verbolgen over de methoden van de bank, weet de AFM. Ze werden door hun accountmanager bij de bank uitgenodigd voor een afspraak. Bij de bank gekomen, werden ze tot hun grote verrassing ontvangen door bijzonder beheer. De accountmanager was in geen velden of wegen te bekennen.

Er zijn van de kant van ondernemers weinig goede woorden te vinden voor de wurggreep van banken, zo is ook aan AFM duidelijk gemaakt. Ze snappen niet wat het blokkeren van betaalrekeningen, nieuwe taxaties van het onroerend goed en door de bank aangestelde, maar door het bedrijf betaalde  adviseurs bijdragen aan een oplossing voor hun bedrijf.

De nieuwe taxaties zijn voor de bank van belang om in kaart te hebben wat de actuele waarde is van de zekerheden. In de praktijk is het een mistig verhaal. Wie geeft de opdracht? Op welke grondslagen wordt getaxeerd? Wie betaalt de taxatie eigenlijk? De schrik is soms groot: ,,Opeens was mijn pand €1 miljoen minder waard, omdat er een andere taxateur van de bank langs was geweest’’, citeert de AFM een klager.

Toon is dreigend

Veel MKB’ers geven aan zich geïintimideerd te voelen door de bank. De toon van de managers van de afdelingen bijzonder beheer is dreigend. Ze laten weinig ruimte voor discussie. Het advies van AFM is duidelijk: De bank moet de klant respectvol tegemoet treden.

Het rapport van AFM is verder begripvol voor de banken. ,,Wij hebben geen aanwijzingen gevonden voor een patroon van benadeling van klanten door banken of het bestaan van een ‘verdienmodel’ gebaseerd op maatregelen bij bijzonder beheerklanten.

Het grootste verbeterpunt voor banken is naar de mening van AFM de communicatie. Banken moeten de klanten beter vertellen wat ze te wachten staat met bijzonder beheer. De kwestie is niet dat ze terecht of onterecht naar de beul gaan, maar dat het goed wordt verteld.

De AFM bepleit dat banken meer inzicht geven in hun afwegingen en dat ze moeten laten zien dat ze rekening houden met de financiële situatie van de klant. Banken moeten duidelijk maken waarom bijzonder beheer de regie overneemt. En ook beter onderbouwen waarom er extra renteopslagen en vergoedingen moeten worden betaald.

Opmerkelijk is dat de AFM bij het doorspitten van veel klantendossiers een deel van de communicatie tussen bank en klant niet heeft kunnen terugvinden. Vooral gespreksverslagen en schriftelijke communicatie ontbraken.

Dat is vreemd, vinden zelfs bankmedewerkers. Want een bank houdt de klantendossiers nauwgezet bij. En in een bijzondere situatie al helemaal.  Het heeft er de schijn van dat ze voor het bezoek van de AFM zijn opgeschoond.

Het uit Leeuwarden afkomstige Tweede Kamerlid Farshad Bashir (SP) heeft de banken op de korrel. Hij heeft in maart kamervragen gesteld over de praktijken van de afdeling bijzonder beheer, in het bijzonder die van de Rabobank.

Bashir vraagt zich af of het wel allemaal in de haak is met de opkooppraktijken van de Rabobank. Er ligt een schijn van belangenverstrengeling, oppert Bashir. Bodemgoed, de BV die voor de bank vastgoed en binnenvaartschepen opkoopt, wordt bestuurd door drie medewerkers van de afdeling Bijzonder Beheer van Rabobank.

Bashir stelt voorts vraagtekens bij een handige weg van de Rabobank om gemeenschapsgeld te benutten om de eigen verliezen mee af te dekken. Via Borgstelling MKB Kredieten stelt de overheid zich tot een maximum van €1 miljoen garant. De overheid stelt zich garant voor een totaal van ruim €3,4 miljard. 

Als de bank geen fiducie meer heeft in een bedrijf, kan deze de lening opzeggen en het vastgoed veilen. Daarna kan de bank aankloppen bij dit fonds en het geleden verlies terugkrijgen. Een spel zonder nieten eigenlijk. In de periode 2009 tot en met 2014 is er netto €335 miljoen uitgekeerd aan banken vanwege verliezen op kredieten. 

Bashir vreest praktijken als in het Verenigd Koninkrijk. Daar schonen de afdelingen bijzonder beheer van banken de bedrijvenportefeuille op door ook gezonde bedrijven ,,over het randje’’ te duwen. Hij heeft het niet zo op deze beulen van de banken. Hij vraagt minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën wat die er van vindt. ,,Gedragen ze zich wanstaltig, manipulatief en samenzweerderig?''

Dijsselbloem ziet het probleem niet zo, blijkt uit zijn antwoorden. Hij vindt het ook in het belang van de klant dat Bodemgoed meebiedt. Zo is er een extra prikkel om de bodemprijs op een veiling te halen. De minister vindt het allemaal passen binnen de termen van zakelijk handelen. En bovendien zijn er wettelijke waarborgen. Hij acht het onmogelijk dat Rabobank sommige klanten expres in de problemen brengt om zo goedkoop het vastgoed te bemachtigen. 

Verliespost voor bank

Rabobank rapporteert dat over de afgelopen jaren het merendeel van de objecten waarop Bodemgoed of een dochtervennootschap heeft meegeboden, toch naar andere kopers zijn gegaan. Ongeveer eenvijfde is door Bodemgoed opgekocht vanwege een te lage prijs. Daarvan is driekwart alweer in andere handen overgegaan. Soms tegen een hogere, maar vaker tegen een lagere prijs. Bodemgoed is voor Rabobank ook een verliespost.

De pijn zit duidelijk bij de schepen en tuinbouwkassen. Op de executieveilingen is meer dan 90 procent door Bodemgoed ingekocht. Deze objecten zijn echt een last voor de bank. Ze blijken heel slecht door te verkopen. Het lijkt onderhand meer op een stille sanering met geld van de bank. 

Laatst gewijzigd op 15-04-2015 om 15:07 uur