Trouw aan Friese winkels, maar toch is er armoede

Friezen houden van de winkels in hun dorpen en steden, ook al kopen ze ongeveer 10 procent via internet. Maar liefst €2,7 miljard wordt er in Fryslân besteed, waarvan €1,5 miljard aan dagelijkse boodschappen.

Door Bert de Jong

Er is pijn bij de winkeliers, ook al geldt in zijn algemeenheid dat de detailhandel het in Fryslân nog steeds goed doet. Van elke bestede euro komt 92 cent uit Friese portemonnees. Voor dagelijkse bestedingen is het zelfs 98 cent. Toch is er verborgen armoede onder winkeliers.

Sommige winkeliers zitten op bijstandsniveau, stelt voorzitter Gerard Kremer van MKB Noord. ,,Er zijn schrijnende gevallen. Ik ken retailers die hun pensioen kwijt zijn.'' Hun pensioen zit in het winkelpand, maar verkoop ervan is tegenwoordig moeilijk. Toch gelooft hij in de kracht van fysieke winkels. ,,Kijk naar Cool Blue, begonnen met online, maar die willen nu heel snel doorgroeien naar tweehonderd winkels.''   

Omslag

Er is een stevige omslag nodig, want de motor van de levendigheid in dorpen en steden heeft het moeilijk. Er is vergrijzing en ontgroening van de Friese bevolking, er is in tien jaar tijd flink wat leegstand bijgekomen en Friezen hebben 8 procent minder euro’s te besteden in vergelijking met het Nederlands gemiddelde.

Het is voor Friese winkeliers vechten om de te besteden euro’s. De koopkrachtbinding is hoog, maar voor woninginrichting kiezen Friezen ook voor de Ikea in Groningen of voor luxe zaken als kleding en schoenen gaan ze net zo gemakkelijk een dag naar Amsterdam. De afvloeiing van koopkracht naar buiten de provincie voor luxe producten is zo’n 9 procent, toch ieder jaar €120 miljoen. Daarnaast zijn er nog de internetaankopen. Op jaarbasis gaat het om een bedrag van €135 miljoen.

Het winkelhart van veel dorpen en steden is in tien jaar tijd sterk veranderd. Ondanks de crisis is er in Fryslân 13 procent winkeloppervlakte bijgekomen, terwijl het aantal winkels is gedaald van 5205 naar 4873. Er zijn tegelijkertijd heel wat winkelketens door faillissement verdwenen en winkeliers noteren bovendien lagere omzetten waardoor een groot deel moeite heeft om het hoofd boven water te houden.

De komende vijf jaar wordt er opnieuw veel op zijn kop gezet. Er moet geïnvesteerd worden in een gezellig en gastvrij centrumgebied. Er is geen jaar te verliezen, want door veranderend winkelgedrag en vergrijzing staat alles onder druk met mogelijk nog meer leegstaande panden tot gevolg. Nu al is 35 procent van de Friese bevolking grijs en dit percentage loopt de komende twintig jaar nog verder op.

Keuzes maken

Om leegstand tegen te gaan en weer vitale dorpen en steden te krijgen ,,zullen er keuzes gemaakt moeten worden’’, stelt onderzoeker Bert Broekhuis. ,,We zullen moeten saneren. Als je niets doet, gaat de verrommeling verder.’’ Hij smeekt ondernemers en bestuurders in actie te komen. ,,Doe het, alsjeblieft.’’

Zijn aanbeveling aan de Friese gemeenten en winkeliersverenigingen is om plannen te maken voor een compact centrum. ,,Het onderscheidend vermogen moet in veel plaatsen beter.’’ Hij houdt ook de winkeliers een spiegel voor: ,,Laat beter zien wat je als winkel wilt zijn. Zorg voor een betere presentatie.’’

Gemiddeld staat in Fryslân 7,7 procent van de beschikbare winkels leeg. Het is gelijk aan het landelijke cijfer en veel hoger dan de ‘normale’ frictieleegstand van zo’n 4 procent in de grote steden als Amsterdam en Utrecht, zegt Broekhuis. Maar de verwachting is dat het leegstandspercentage de komende jaren verder oploopt.

Onderzoek

In opdracht van de provincie Fryslân heeft bureau Broekhuis Rijs Advisering in Zuidhorn een koopstromenonderzoek uitgevoerd. Er zijn enquêtes gehouden bij veertienduizend consumenten in 42 steden en grotere kernen in Fryslân. Op onderdelen als beleving, sfeer, ruimtelijke kwaliteit, parkeervoorzieningen is het oordeel gevraagd. Het cijfer 7 is het veilig gemiddelde, zo blijkt. Een score van een 6 is reden tot zorg.

De uitkomsten zijn per stad of dorp vaak verrassend. Menig winkelier krijgt een spiegel voorgehouden van de eigen plaats. Onderzoeker Bert Broekhuis is hard in zijn oordeel: ,,In een plaats zonder sjeu of karakter is een winkelcentrum gedoemd om te verdwijnen.’’

Zorgen zijn er vooral over de kleine kernen. De omvang van het verzorgingsgebied wordt kleiner, het online shoppen heeft zijn weerslag en de inwoners van deze kernen trekken vaker naar aantrekkelijke steden en plaatsen om te winkelen. Broekhuis vindt dat ook hier op regionaal niveau de moed moet zijn om keuzes te maken. De vraag is simpel: is het een winkelkern of een boodschappenkern?

Voor Leeuwarden, dat een vijfde van de Friese bestedingen naar zich toe trekt, zijn minder problemen. Behalve dan het dringende advies van Broekhuis om ,,geen extra vierkante meters winkelvloer toe te voegen’’.  Sneek, Drachten en Heerenveen hebben een duidelijke bovenregionale functie. Daaronder springen de kernen Burgum, Joure, Stiens, Beetsterzwaag, Balk en Surhuisterveen in het oog met een hoge waardering.

Actie

Het is aan de gemeenten om actie in gang te zetten. De provincie wil helpen, is de toezegging van gedeputeerde Sander de Rouwe. Hij vreest verdere krimp op het platteland, waardoor er nog meer winkels sluiten. Dat gaat ten koste van de vitaliteit van het platteland. Dokkum, Franeker, Leeuwarden en Sneek proberen met een city-manager een keer ten goede te maken. Ook Heerenveen heeft er nu een. Bovendien is er door de gemeente alvast geld gereserveerd voor versterking van het winkelhart.

Er moet ook Haags geld op tafel komen om een sanering in gang te zetten. Een transitiefonds bijvoorbeeld om leegstaande panden een andere bestemming te kunnen geven, bijvoorbeeld als woonhuis. Het is ook het pleidooi in Den Haag van De Rouwe om ze te doordringen van de ernst op het platteland. ,,We moeten iets doen. Anders faciliteren we armoede en faciliteren we schimmel in de winkelstraat.’’

Laatst gewijzigd op 24-05-2017 om 08:46 uur




Meer Economie

Ambassadeur Fries toerisme gooit handdoek in de ring

De promotie van Fryslân krijgt een gevoelig verlies. Albert Hendriks, al decennia de ambassadeur van het Friese toerisme, trekt de stekker uit de uitgeverij van kleurrijke magazines in vier talen in een oplage van 1 miljoen exemplaren. Hij is de tegenwerking van de provincie zat.

Door Bert de Jong
 
 
 

Met Dairy Valley wil Fryslân weer naar de zuiveltop

Fryslân is het land van zuivel. De wereld smult van de melk van de 280.000 Friese koeien. Voortaan heet Fryslân Dairy Valley. Om zo voorbeeld voor de wereld te zijn met de meest duurzame en innovatieve zuivelketen. Kennis is het kapitaal, in plaats van koeien.

Door Bert de Jong

Dure rekening voor boeren: 200.000 koeien naar slacht

Nederland telt in 2016 1,7 miljoen melkkoeien. In een paar jaar tijd moeten het er bijna 200.000 minder zijn. Het kan best, want dit aantal is er sinds 2011 ook bijgekomen. Melkveehouders dachten met een snelle groei volop te profiteren van de afschaffing van de melkquotering. De tomeloze investeringsdrift komt ze nu duur te staan. Boeren moeten bloeden. Opnieuw, maar het is ook eigen schuld.

Door Bert de Jong
 
 

Friese zuivel levert geld voor weidevogels

Friese boeren laten zien dat het anders kan. Met Weide Weelde, een nieuw merk voor zuivel met een eigen smoel en met de trots van de boer. En ook met de weelde uit de weide, waar de koeien lopen en de weidevogels kansen krijgen.

Door Bert de Jong
 

Marktwerking veroorzaakt groot drama in zorg

Marktwerking in de zorg is een ramp. Wie kan nog met droge ogen verklaren dat de regen aan faillissementen in het taxivervoer de zegen is van marktwerking? De offers voor lagere zorgkosten zijn inmiddels erg groot.

Door Bert de Jong
 
 

Friesland Bank let niet op: vermogen jonge erfgenaam foetsie

Friesland Bank is schuldig aan het verkwisten van een miljoenenerfenis. Alle alarmbellen hadden moet afgaan, maar binnen een seconde stond het geld bij het omstreden vastgoedfonds Reggehuys. De fraudeurs moeten de cel in, nadat eerder Friesland Bank is veroordeeld om €4 miljoen te betalen.

Door Bert de Jong
 

Meeste Nederlandse goud en zilver eerst langs Joure

Alle gouden en zilveren sieraden in Nederland moeten langs Joure. Bij Edelmetaal Waarborg in Joure krijgen de meeste edelmetalen voorwerpen een bij wet verplicht keurteken. De enige concurrent, Waarborg Holland in Gouda, is failliet, maar maakt een doorstart.

Door Bert de Jong
 

Eureka: provincie doet wat banken minder doen

Als banken de rol niet vervullen voor bedrijfskredieten, dan doet de provincie Fryslân het wel. De Vestigingsregeling moet bedrijven naar Fryslân lokken en vooral banen creëren. Dutch Steel in Leeuwarden is de eerste in de rij.

Door Bert de Jong
 

Stilte in de straten: nog veel winkels volgen

Naar verwachting blijven er 70.000 van de 170.000 winkels over. Het gaat maar door. Wat is dat toch? Winkelketens als V&D en DA onderuit en toch schijnt het beter te gaan met de detailhandel. Er is iets anders aan de hand: halve waarheden over kopende consumenten en de macht van roofridders.

Door Bert de Jong
 

Gaswinning voorkomt krimp Friese economie

Friesland staat stijf onderaan. De economische groei is er het laagst van alle provincies: slechts 0,3 procent. Gaswinning is de redder. Anders is er sprake van krimp. Flevoland is de topper dankzij autolease.

Door De Redactie
 
 

De Friese arbeidsmarkt ontspoort

Zo er Friese banen zijn, dan zijn er niet de goede mensen. In de komende tien, twintig jaar raakt de verhouding tussen opleidingsniveau en eisen in vacatures zoek.

Door De Redactie
 
 

Waar is PvdA? Vakbond FNV balt vuist

De kwaliteit van de arbeid staat sterk onder druk. Vakbond FNV mist bondgenoten om het tij te keren en vreest de kloof met PvdA. Of toch, FNV-voorzitter Ton Heerts balt de vuist, op Friese grond.

Door Bert de Jong
 

Melkveehouders: het is Noord tegen Zuid

UPDATE Melkveehouders in het Noorden eisen de ruimte op om meer melk te produceren. Ze hebben de grond en kunnen de mest kwijt. ,,Het zijn hectische tijden.'' Zeker nu de melkprijs onder de kritische grens van 30 cent per kilo zit.

Door Bert de Jong
 

Btw is melkkoe en straft lezers

Stel, het btw-tarief voor veel leuke zaken komt in 2016 op 21 procent. Dan is cultuur in Nederland duur. Van elk boek van een tientje verdwijnt dan €2,10 in de staatskas. Kranten worden ook fors duurder.

Door Bert de Jong
 

DNB bepleit een Friesland Bank

Tot 2012 was er Friesland Bank. De bank was de krent in de brij. En ook was er tot 2009 de bank DSB, van Dirk Scheringa. Door ingrijpen van De Nederlandsche Bank (DNB) zijn ze er niet meer. Opvallend, in 2015 bepleit DNB meer diversiteit. Een bank als Friesland Bank.

Door Bert de Jong

Stichting met volle buidel groter in kranten

Er is in Friesland veel geld voor bedrijven. De stichting FB Oranjewoud heeft de buidel vol. Bedoeld voor participaties. Zo doet de stichting wat eerder Friesland Bank deed: vol in risicovolle participaties en deelnemingen. Het belang in NDC Mediagroep is vergroot tot 83 procent.

Door Bert de Jong
 

Hoe de fiscus uit Friesland verdwijnt

UPDATE: Het Friese provinciebestuur maakt zich zorgen over de toekomst van de Belastingdienst in Leeuwarden. Voor de Leeuwarder gemeenteraad was al eerder de maat vol. Het belang van het werk van de Belastingdienst in Friesland is steeds minder geworden. De kern is al uit de provincie verdwenen.

 

Door Bert de Jong
 

Friese strijder wast banken de oren

Hoe is de macht van banken te breken? Dit is de kernvraag voor de Tweede Kamer in de zoektocht naar een oplossing voor ondernemers die in de wurggreep van banken zijn gekomen. Oud-bankier Folkert Fennema uit Goutum wijst ze de weg.

Door Bert de Jong
 

Kantorenoverschot: sloop of wonen

UPDATE: Leeuwarden heeft tien keer te veel aan kantoren beschikbaar. Landelijk is maar liefst eenderde van alle kantoren overbodig. Ze kunnen gesloopt. Of in het beste geval worden verbouwd tot woningen.

Door Bert de Jong
 
 

Nieuwe Nederlandse melkplas; boeren in de knel

De droom van melkveehouders is uiteengespat. De inhaalslag als zuivelland is een harde confrontatie. Boeren raken financieel in de knel. Klap op de vuurpijl: er is nieuwe overproductie. De zuivelfabrieken kunnen het niet aan.

Door Bert de Jong
 
 
Pagina 1 van 1