Water is burgers amper stem waard
Een waterschap zorgt voor droge voeten. En de burger betaalt er voor. Maar voor de rest is het voor driekwart van de bevolking abracadabra.
Door Bert de JongVoor een waterschap is de wereld net even anders. Burgers zijn voor een waterschap ingelanden. De hoogste baas van een waterschap, dat is een dijkgraaf. Sommige waterschappen heten weer anders: hoogheemraadschap.
Het waterschap is een oud, maar wonderlijk fenomeen. Nederland telt nog 24 waterschappen. In Friesland zijn er twee: Wetterskip Fryslân en Waterschap Blija Buitendijks. De laatste telt maar half mee, want het is 1 vierkante kilometer groot en telt geen ingelanden. Dus hoeft er ook niet gekozen te worden.
Water staat dicht bij de burgers, maar het raakt de burgers echter amper. Die vinden het al mooi dat er wordt gezorgd voor veilige dijken en schone meren. Bij de waterschapsverkiezingen in 2008 was de opkomst van de Friezen 27,9 procent. Wel 4 procent hoger dan het landelijk gemiddelde overigens.
Feitelijk hoort het waterschap tot een belangrijke bestuurslaag van onze democratie. Al zo'n zevenhonderd jaar bestaat deze bestuursvorm. Dus boeren en burgers mogen iets vinden en hun stem laten gelden. Daarom zijn er waterschapsverkiezingen. Zo wordt het algemeen bestuur gekozen dat beslist over zeekeringen, polderdijken, rioolzuivering en waterkwaliteit. En oh ja, ook over trivialere zaken als visstekken.
Zo'n algemeen bestuur, vroeger heette dit ook wel een college van volmachten, wordt gevormd door mensen uit alle lagen van de samenleving. Althans, dat is de bedoeling. In de praktijk is het een stuk ingewikkelder. Er is een onderscheid tussen geborgde zetels, die van belanghebbenden als boeren, bedrijven en natuurorganisaties. Daarnaast zijn er de vrij te kiezen zetels voor politieke of echte waterschapspartijen. Bij Wetterskip Fryslân zijn er zo dus zetels voor PvdA, CDA en VVD en Christen Unie, maar ook voor echte belangenpartijen als Water Natuurlijk, Lagere Lasten Burger en BBB Wetterbelang.
25 zetels
De waterschapsverkiezingen van 18 maart geven uitsluitsel over wie er namens welke partij in het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân zitting hebben. Het gaat om 25 zetels. Daarvan zijn er 7 geborgde zetels. Eens in de zes tot acht weken komen ze in vergadering bijeen. Het is een openbare zitting, een ieder kan er zo bij aanwezig zijn. Zonder bericht vooraf.
Dan worden er besluiten genomen of het algemeen bestuur fiatteert hetgeen in het beraad van en met het dagelijks bestuur al is voorgekookt. Er is allerminst sprake van verhoudingen zoals die bekend zijn van een ministerraad en een Tweede Kamer. Bovendien zijn er allerlei dwarsverbanden. Zo lopen er lijntjes met het provinciaal bestuur, met de politieke partijen in Provinciale Staten en ook de belanghebbenden blazen her en der een partijtje mee.
De meeste burgers vinden dit allemaal ondoorzichtig en geloven het allemaal wel. Het waterschap mag van ze gestolen worden. Zo lang ze maar wel droge voeten houden en schoon water in de sloot hebben. Dus gaan er stemmen op om waterschappen maar op te heffen en de taken gewoon onder te brengen bij provincies en mogelijk een deel bij het rijk.
Daarmee zou Nederland een oude bestuurslaag kwijtraken. Naast de waterschappen kent Nederland de gemeenten, de provincies en de rijksoverheid. Het werk moet gedaan worden, dus het is een illusie te denken dat het opheffen van waterschappen ineens veel minder inzet van personeel vraagt. Maar niettemin, er wordt gesnoeid. Voor provincies is er trouwens ook het belang van eigen lijfsbehoud, want in de lucht hangt het plan om het provinciaal bestuur om te smeden. Van de twaalf provincies zijn ook landsdelen te maken.
Begroting van €19,8 miljoen
Wetterskip Fryslân heeft een begroting van €19,8 miljoen. Dit geld gaat op aan onderhoud aan de dijken langs het IJsselmeer en de Waddenzee, de dijken op Terschelling en Ameland en de polderdijken. Een groot gedeelte van Fryslân ligt onder zeeniveau. Voor Wetterskip Fryslân is ook peilbeheer een belangrijk onderdeel van het werk. Hier hebben onder andere boeren groot belang bij, maar ook natuurbeheerders. Zonder peilbeheer zou de waterstand laag zijn als het droog is en hoog als het veel regent. En heel belangrijk, het waterschap zuivert het water en controleert de waterkwaliteit. Iedere dag wordt er zo’n 250 miljoen liter afvalwater schoon gemaakt. Dat betekent dat er in meren en plassen helder water zit en dat er veilig kan worden gezwommen.
Alle te kiezen partijen beweren dat er goed op de kosten moet worden gelet. Met andere woorden, het kan goedkoper. Aan de andere kant, de provincie is wel zo handig om taken over te hevelen naar het waterschap, zoals ook is gebeurd met de muskusrattenbestrijding. De financiën daar zal dus nog een robbertje over worden gevochten de komende jaren.
Een deel van het geld is bestemd voor projecten op internationaal gebied. In het sanitatieproject Mozambique werkt het waterschap samen met de provincie Fryslân, een groot aantal Friese gemeenten en Vitens. Het waterschap ondersteunt in het project Ara-SUL Mozambique, het meest zuidelijke waterschap in Mozambique op het gebied van dijkbeheer, zoetwaterbeheer en strategische planvorming.
Wetterskip Fryslân doet veel moeite om burgers bewust te maken van het belang van water. Er zijn daarom allerlei educatieprojecten met onder andere onderwijsinstellingen. Maar de bekendste promotie is het monumentale stoomgemaal bij Lemmer. Het Ir. D. F. Woudagemaal is met het bezoekerscentrum een publiekstrekker, zeker in de vakantieweken dat het gemaal onder stoom wordt gebracht.
Een waterschap is meer dan alleen droge voeten. Alleen lijkt het dat een waterschap vooral een speelbal is geworden van politici, zeker als het gaat om de macht. Hoe het wordt gewend en gekeerd, het is de provincie die een grote vinger in de pap heeft, zowel inhoudelijk als bestuurlijk. De feitelijke macht ligt evenwel bij de burgers, zij mogen stemmen. Maar die leggen juist weinig belangstelling aan de dag voor de belangen van het water. Er zijn maar weinig kiezers die de kandidaten kennen. Amper een op de tien weet er een te noemen.
Laatst gewijzigd op 19-03-2015 om 13:04 uur
