Helletocht voor Terschellinger gas

Het bezit van een gasveld bij Terschelling is meer een last dan een lust. De kwelling zit niet in de rijkdom van miljarden kubieke meters gas, maar in de lange weg om het ooit te kunnen winnen.

Wat een gedoe allemaal voor Tulip Oil. Dit nog jonge gaswinningsbedrijf heeft zich heel wat sores op de hals gehaald met het plan voor gaswinning op of boven Terschelling. Zo soepeltjes als het ging om de oude gaswinputten bij het Friese Hemrik en Donkerbroek weer in gebruik te nemen, zo weerbarstig is het traject om bij Terschelling gas te kunnen winnen.

Het kan echt nog jaren duren, voordat Tulip Oil echt aan de slag kan. Nog meer kans is er dat de opgave voor Tulip Oil toch te zwaar is. Dat het halverwege blijkt dat het een ware helletocht is om op of bij Terschelling naar gas te boren. Wat er sinds de zomer van 2013 is gebeurd, dat zijn nog maar flauwe schermutselingen.

Vragen Tweede Kamer

Wie verwacht zou hebben dat minister Henk Kamp van Economische Zaken nu al ondersteboven zou zijn van vragen uit de Tweede Kamer en daarom deemoedig het gaswinningsplan van Tulip Oil naar de prullenmand zou verwijzen, die heeft het mis. Ook al lijkt het op voorhand dwaas om in de beschermde natuuromgeving van Terschelling naar gas te boren.

Minister Kamp heeft anderhalve maand gebroed op antwoorden op de op 21 februari 2015 ingediende vragen van onder andere het Friese Kamerlid Lutz Jacobi (PvdA). Niet dat ze zo ingewikkeld waren, maar soms is het handig om de storm even wat te laten luwen. Dat het de afgelopen maanden even flink tekeer ging over gaswinning, dat heeft Kamp geweten.

Terschellingers, Kamerleden en al die andere verontruste Nederlanders moeten vooral geduld oefenen, dat is kort door de bocht de boodschap van Kamp op 7 april 2015. Tot juli 2015 neemt hij de tijd om diepgaand te onderzoeken wat er tegen de winning van het Terschellinger gas kan zijn.

Er wordt vooral gekeken of het gas economisch haalbaar gewonnen kan worden. Dat is nog maar de vraag. Er moeten nogal wat inspanningen worden gepleegd voor een relatief klein gasveld. Zo is er waarschijnlijk fracking nodig. Hierbij wordt gas uit diepe steenlagen gehaald door het te 'kraken'. Bij de methode wordt er water met zand en chemicaliën onder hoge druk ingepompt.

Winningsvergunning

In de bureaulade van Kamp ligt de aanvraag van Tulip Oil voor een winningsvergunning voor het project Terschelling-Noord. Kamp laat zijn beslissing afhangen van adviezen van de provincie Fryslân, het Staatstoezicht op de Mijnen en de adviseurs TNO en EBN. Deze adviezen gaan naar de Mijnraad, het hoogste adviesorgaan in deze zaken voor de minister. Deze raad brengt naar verwachting in juni advies uit. De minister kan afwijken van het advies.

,,Zo’n winningsvergunning is niet zo spannend allemaal’’, zegt ook jurist en woordvoerder Joost den Dulk van Tulip Oil. Veel belangrijker is het traject daarna. Want dan moet er een Milieueffectrapport (MER) op tafel komen. Dit heeft veel meer voeten in aarde. Zo’n MER-rapport moet inzichtelijk maken of er effecten en risico’s vastzitten aan gaswinning en of er maatregelen kunnen worden genomen om deze weg te nemen.

Tulip Oil is van plan om al in juli/augustus een Startnotitie klaar te hebben voor het Milieueffectrapport. Daarin legt het bedrijf dan uit hoe het MER wordt uitgevoerd en hoe de milieueffecten worden beoordeeld. 

Als Tulip Oil in juli inderdaad een winningsvergunning krijgt, dan is dat het begin van een lange cyclus van vergunningaanvragen, hoorzittingen. Maar bovenal, het is een uitnodiging voor het indienen van visies, oordelen en bezwaarschriften. Vooral het laatste onderdeel kan tot in lengte van jaren duren. Er zijn nu al de nodige messen geslepen.

Duidelijk is dat het voor het in 2010 begonnen oer-Hollandse Tulip Oil een lange weg vol hindernissen wordt. Op het eiland Terschelling is het verzet massaal. De actievereniging GasTvrij Terschelling heeft zich vast voorgenomen om niet te rusten totdat de plannen van tafel zijn. De gemeenteraad heeft zich tegen de plannen gekeerd en Provinciale Staten van Fryslân willen niets meer weten van gaswinning vanonder Friese bodem.

Wondermiddel voor Kamp

Het MER-rapport is het wondermiddel voor Kamp. Daarmee schuift een oordeel over gaswinning bij Terschelling op in de tijd. Wat men ook vindt, op grond van nog op te sporen feiten en bevindingen volgt pas een definitief oordeel. Dat het gas van Terschelling een extreem hoog CO2-percentage (14 procent) bestaat, ook dat is een punt voor later, voor in het MER-rapport. Het is de minister nu ook nog onduidelijk of CO2 teruggepompt kan worden in de ondergrond.

Dit en andere zaken vergen nadere studie. Er zullen meerdere varianten op tafel komen voor de ontwikkeling van het gasveld Terschelling-Noord, inclusief de gasbehandeling (op Terschelling of bijvoorbeeld op Ameland), het transport en de bestemming van de CO2. Maar er komt op grond van de MER wel een voorkeursvariant en daar baseert de minister zijn beslissing op. Dat is nou precies waarom de Terschellingers zo alert zijn. ,,We willen niet dat we in het proces te laat zijn geweest'', zegt woordvoerder Annet van Essen van GasTvrij Terschelling.

Kamp wijst er op dat de provincie Fryslân en de gemeente Terschelling wel degelijk mogelijkheden hebben om veel te vinden van het boren naar gas. Het is niet in alles een zaak van de minister, wil hij maar aangeven. In het kader van de MER-rapportage wordt van gemeente en provincie een zienswijze gevraagd. Hetzelfde gebeurt in het kader van de Natuurbeschermingswet.

Als het al tot gaswinning komt op de lokatie Terschelling-Noord, dan zijn er sowieso heel veel dure investeringen nodig. Een winningsstation met personeel ligt voor de hand, maar ook bijvoorbeeld de aanleg van transportleidingen op de Noordzee is nodig. En mogelijk zelfs extra voorzieningen op het eiland Terschelling.

Zo ver is het allemaal nog niet. De minister is heel erg duidelijk over het ingewikkelde traject dat nog moet worden afgelopen om alle benodigde vergunningen te verkrijgen. Bovendien kunnen er in de vergunningen voor Tulip Oil extra eisen en voorwaarden worden opgenomen.

Gasveld voor een appel en een ei

Het in 2010 begonnen gaswinningsbedrijf Tulip Oil uit Den Haag kocht voor een appel en een ei het kleine gasveld boven Terschelling. De basisinvestering van maximaal €450.000 is snel terugverdiend als eenmaal het gas stroomt. Dan kan uit dit nietige gebied met gemak 2 miljard kubieke meter worden gewonnen. Met een beetje geluk is de opbrengst 5 miljard kubieke meter, zo hoopt Den Dulk van Tulip Oil.

Kamp ontkent overigens dat de verminderde gaswinning in Groningen en de daarmee gepaard gaande daling van de aardgasinkomsten wordt afgewenteld op andere gebieden. Hij beklemtoont dat de extra mijnbouwactiviteiten met kleine velden los staan van de problematiek in Groningen.

Eigenlijk is het de Staat der Nederlanden en nog liever de Nederlandse burger die het meest profiteert. Ruim een kwart van de opbrengst van een klein gasveld verdwijnt in de kas van de vergunninghouder, in dit geval van Tulip Oil. Via EBN participeert de overheid steevast in alle opsporing- en winningsprojecten. Veelal zijn dit deelnames van 40 procent. De staat snoept zo mee van de winst.

Ruim de helft van de opbrengst uit gasvelden vloeit via belastingen in de kas van de Staat. Zo komt het grootste deel van het profijt door aardgaswinning uit kleine velden ten goede aan het Nederlandse huishoudboekje. In 2013 waren de inkomsten van de Nederlandse Staat uit aardgasbaten meer dan €15 miljard, of omgerekend zo’n €900 per hoofd van de bevolking. Dit is voor menigeen een leuke belastingmeevaller.

Tulip Oil neemt met veel minder genoegen. Dit bedrijf zal al lang blij zijn als het uit een relatief zeer klein gasveld als Terschelling-Noord uiteindelijk zo’n €500 miljoen voor 2 miljard kubieke meter gas weet te vangen. Als de winbare hoeveelheid gas 5 miljard blijkt te zijn, ja dan is Tulip Oil spekkoper.

Dan is het ineens niet meer zo gek, dat Tulip Oil bereid is om Terschelling en de bevolking ook te laten profiteren. Ook het ministerie van Economische Zaken heeft in 2014 tussen neus en lippen Tulip Oil geïnformeerd te denken aan een compensatieregeling, naar het voorbeeld van het Waddenfonds dat uit opbrengsten van het Waddengas wordt gevuld. Er gaan inmiddels bedragen van €30 miljoen over tafel, maar geen der partijen heeft zich daarop vastgelegd.

Zak met geld voor Terschelling

Voor het door Tulip Oil ingehuurde Amsterdamse adviesbureau IMSA is de missie in 2014 van meet af aan helder geweest. Terschelling moest tijdig nadenken over compensatie. Afwijzing van gaswinning zou kunnen betekenen Terschelling een zak met geld zou mislopen en dat juist op een moment dat Economische Zaken zou willen starten met de nieuwe compensatieregeling, waarbij Terschelling lichtend voorbeeld zou kunnen zijn.

Namens IMSA is Terschellinger Wouter van Dieren de wegbereider geweest als voorzitter van een door Tulip Oil ingestelde klankbordgroep op Terschelling. De splitsing van geesten is er al bij aanvang ingebouwd. De compensatieregeling is een onmogelijke spagaat. Want denken over compensatie, betekent ook denken over gaswinning en de voorwaarden waaronder. Bij Tulip Oil dromen ze in 2014 echt dat er hierdoor op Terschelling draagvlak is voor gaswinning.

Het ongemak is er ook bij de klankbordgroep op Terschelling. Het is eind december 2014 als deze kenbaar maakt dat er geen taak meer is. Op 8 februari 2015 ligt er nog een testamentaire brief voor Tulip Oil en Wouter van Dieren. Daarin wordt duidelijk gemaakt dat boring op, om of boven Terschelling als ongewenst wordt beschouwd. Pas als dit onafwendbaar is, dan is er een opening. Dan is de boorvariant op zee bespreekbaar, inclusief een compensatieregeling.

Over het verdelen van het compensatiegeld hoeft niemand zich illusies te maken, is het advies van de klankbordgroep. Die moet voor honderd procent worden gestoken in verduurzaming van het eiland Terschelling. Daar immers, is winst te halen. Het risico op imagoschade is voor Terschelling groot door de industriële activiteiten van de gaswinning. Het brengt gevaar mee voor de eilander economie, die het vooral moet hebben van het toerisme. Rust, ruimte en natuur zijn daarbij belangrijke waarden. Dan is het gepast, zo is de redenering, om met gasbaten op Terschelling ,,de aarde een stukje beter te maken''.

Laatst gewijzigd op 15-04-2015 om 10:40 uur