PvdA na verlies in oppositie, frisse wind CDA

De PvdA ligt in Fryslân buiten de boot. De politieke verhoudingen in Fryslân zijn flink opgeschud: een dramatisch verlies voor de PvdA en een vorstelijk herstel voor het CDA.

Als vanouds mag het CDA zich weer de grootste partij van Fryslân noemen. Deze positie was vier jaar geleden verloren gegaan, in de tijd dat de partij ook landelijk in een crisis verkeerde.

Nu is ruim eenvijfde van de stemmen op het CDA uitgebracht. Het Tweede Kamerlid Sander de Rouwe als boegbeeld voor de provinciale campagne miste zijn uitwerking niet. Bovengemiddeld goed was de score van het CDA in Fryslân ten opzichte van de landelijke uitslag.

,,We hebben met elkaar in Fryslân een goede campagne gevoerd’’, was de conclusie van De Rouwe. ,,Herkenbaar voor de kiezers.’’ Hij straalde van oor tot oor. Logisch, hij weet dat hij binnenkort zijn kamerlidmaatschap verruilt voor de baan als gedeputeerde.

De Rouwe ging voor het hoogste, toen hij door het gewestelijk partijbestuur werd gevraagd in Fryslân de strijd aan te gaan. Als gedeputeerde. Het CDA zit nu in de leidende positie om andere partijen uit te nodigen om samen op te trekken.

Trendbreuk

Dat ligt bij de PvdA gevoelig. Al in de campagne kreeg De Rouwe de stekels overeind bij de PvdA. Toen hij het woord trendbreuk gebruikte, gingen de lampen al op rood. 

De aandacht gaat nu vooral uit naar de PvdA. Het verlies is groot. De partij had graag de lof van de kiezers gekregen voor de resultaten die de gedeputeerden Jannewietske de Vries en Hans Konst geboekt. Wat er ook kan worden gezegd, er is de afgelopen vier jaar op een aantal dossiers wel doorgepakt.

Maar voor een groot deel van de PvdA-aanhang is dat helemaal niet belangrijk. Waar de provinciale PvdA in de campagne hamerde op wat er de afgelopen vier jaar onder aanvoering van de PvdA in Fryslân was bereikt, zijn het de kiezers die zich lieten leiden door hetgeen in Den Haag gebeurt en daar een duidelijk signaal over geven. Ze zijn tegen.

Ook al doen de PvdA-leiders Diederik Samsom en Lodewijk Asscher nog zo hun best te overtuigen, hun aanhang raakt er niet van doordrongen dat de PvdA wel degelijk een herkenbare rol in het kabinet weet te spelen. In Fryslân heeft de PvdA nog maar 15,4 procent van de stemmen weten binnen te halen, tegen 23,6 in 2011.

De afstraffing voor de PvdA was het grootst in buurprovincie Groningen, vanouds toch een rood bolwerk. Maar de Haagse opstelling jegens het door aardbevingen geplaagde gaswinningsgebied was tegen het zere been van de getrouwe PvdA-stemmers. De PvdA halveerde: van 24,8 naar 12,2 procent.

In Fryslân heeft de Socialistische Partij ten volle geprofiteerd van de misére van de PvdA. Deze partij steeg van 8,3 procent naar 10,9 procent. Maar ook een deel van de kiezers is weer van PvdA terug op het oude nest bij het CDA.

Stabiel

De overige partijen zijn redelijk stabiel gebleven. De VVD was door een zwakker optreden in Leeuwarden en Heerenveen een negatieve uitschieter. De partij zakte van 13,8 naar 10,9 procent en verloor daarmee een van de zes zetels. De FNP won licht van 9,2 naar 9,4 procent. De PVV stabiliseerde op 8,7 procent.

Lijsttrekker Anja Haga van ChristenUnie was in haar nopjes met een flinke winst ,,troch dúdlik sjen te litten wêr’t wy foar stean’’. De beloning van de kiezers resulteerde in een stijging van 6,3 naar 7,4 procent. ,,Hjir bin ik hiel bliid mei. It jout in goed gevoel.''

De landelijk sterke uitstraling van D66 door het ‘Pechtold-effect’ bezorgde aanvoerder Margreet Mulder zetelwinst in Fryslân. D66 steeg van 4,2 naar 6,9 procent. Teleurstelling is er bij GrienLinks. Retze van der Honing rekende op twee zetels. Maar na middernacht was voor hem duidelijk dat hij moest slikken: een verlies van 5 naar 3,6 procent.

De teleurstelling was groot bij de PvdA en vooral bij Jannewietske de Vries. ,,Wy hienen hoop dat wy as in sterke partij oerein bliuwe koenen. ik hie net tocht dat it lannelike byld sa trochfertaald wurde soe nei Fryslân. It is in nije realiteit, wy moatte sjen hoe’t wy fierder gean.’'

Daarmee werd een voorschot genomen op de vraag of de PvdA opnieuw bestuursverantwoordelijkheid neemt. ,,Dizze útslach twingt om der hiel goed nei te sjen oft de PvdA dat dwaan moat’’, was het oordeel van het kersverse statenlid Roel de Jong.

Andere partijen houden er rekening mee dat het PvdA afhaakt. Het zou een breuk met het verleden zijn, want in goede en in slechte tijden hielden CDA en PvdA steeds elkaars hand vast. Zij waren de ankers.

Duidelijk is dat de huidige coalitie van PvdA, CDA en FNP geen vervolg krijgt. Er moet steun zijn van 22 van de 43 beschikbare zetels. Dan moet CDA-leider De Rouwe op zoek naar drie andere partijen om die meerderheid te vormen. Het CDA is goed voor 9 zetels in de Friese Statenzaal, de PvdA 7, VVD en SP ieder 5, FNP en PVV ieder 4 en D66 en ChristenUnie ieder 3. GrienLinks heeft 1 zetel. Nieuwkomers zijn Partij voor de Dieren en 50Plus, elk met een zetel. Friese Koers, Libertarische Partij en Verenigd Links haalden geen zetel. 

Duidelijk is dat de versplintering in het politieke verhoudingen het lastig maken. Dan is het nog een geluk dat de meeste partijprogramma’s inhoudelijk veel overeenkomsten hebben. Een rondgang leert dat er veel mogelijk is om het eens te worden.

Sterker nog, VVD, FNP, ChristenUnie en D66 zien heel goede mogelijkheden om met het CDA een akkoord te sluiten voor een collegeprogramma voor de komende vier jaar. Ze zijn zelfs bereid een gedeputeerde te leveren. Namen zijn er ook al, al houdt men die het liefst nog onder tafel.

Als gedeputeerden staan voor het CDA Sander de Rouwe en Sietske Poepjes in de startblokken. Voor de FNP is dat Johannes Kramer, voor de VVD lijsttrekker Klaas Kielstra, voor ChristenUnie Anja Haga. Bij de PvdA waren eerder Jannewietske de Vries en Hans Konst al naar voren geschoven.

Landelijk

Het waren verkiezingen voor Provinciale Staten. Het oog vanuit Den Haag trok naar de provincies, warempel er was interesse voor het wel en wee in de dorpen en op het platteland. 

Maar het was niet echt, het waren meer dan ooit de verkiezingen voor de Eerste Kamer en daarmee verbonden ging het om het lot van het kabinet Rutte. De kopstukken van de politieke partijen schaamden zich er niet eens meer voor om te zeggen dat het verkiezingen voor de Eerste Kamer waren.

In de kern zijn het verkiezingen geworden over de gedoogsteun voor dit kabinet Rutte. De uitslag maakt duidelijk dat er in de Eerste Kamer onvoldoende steun is. Het kabinet moet op zoek naar meer gedogers, nu het aan D66, ChristenUnie en SGP  niet meer genoeg heeft. Wel is de VVD landelijk nog de grootste partij.

Logisch dus dat VVD-leider Mark Rutte en zijn evenknie Diederik Samsom van de PvdA hun collega’s Sybrand Haersma Buma van het CDA en Emile Roemer van SP bijna smeekten om mee te doen, om ,,aan tafel te komen om over de begroting te praten’’.

De bedes werden daags voor de verkiezingen afgewezen. ,,De SP is niet uitgevonden om de polonaise te lopen op een rechts feestje'', zei Roemer. Buma sprak over ,,mooie praatjes de dag voor de verkiezingen’’.

Logisch natuurlijk, want beiden laten zich nog niet in de kaart zien. Die willen hun nieuwe onderhandelingspositie ten volle uitnutten. Maar in de dagen, weken en maanden erna kan er weer van alles gebeuren. Natuurlijk zijn er dan nieuwe gesprekken. Net als in de provincie.

Laatst gewijzigd op 19-03-2015 om 03:49 uur