Fries woongenot: rapportcijfer 1

Wie prijs stelt op een aantrekkelijke leefomgeving, moet de grotere Friese gemeenten mijden. Ze scoren op z'n best 'slecht'.

Amsterdam is de prettigste gemeente van het land. Aanbod en prijzen van huizen, lage woonlasten, veel banen, een variëteit aan voorzieningen, veel groen plus relatief draaglijke criminaliteitscijfers en matige luchtvervuiling. De hoofdstad wordt direct gevolgd door Den Haag en Rotterdam. Wie liever niet in zo'n grote stad woont, is dan het beste af in Bussum, Hilversum of Diemen. Ook centraal gelegen, met veel werkgelegenheid, voorzieningen en groen.

De zes genoemde gemeenten staan in de top van een lijst, welke is samengesteld door NRCQ, de zakelijke website van NRC Handelsblad. Het onderzoek betreft gemeenten met meer dan 25.000 inwoners. Gebruikt werden openbare gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden bij de Rijksuniversiteit Groningen, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, de Politie Nederland en de internetsite HuizenZoeker.

Friesland telt tien gemeenten van de genoemde omvang: Achtkarspelen, De Friese Meren, Heerenveen, Leeuwarden, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland, Súdwest-Fryslân, Tytsjerksteradiel en Weststellingwerf. Buiten de boot vielen Het Bildt, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Harlingen, Kollumerland c.a., Littenseradiel, Menameradiel en de vier waddeneilanden, die alle minder dan 25.000 inwoners tellen.

Op basis van 23 indicatoren

De onderzoekers haalden uit de betreffende databases de getallen voor 23 indicatoren. Deze omvatten wonen, werk, misdrijven, luchtvervuiling en de afstanden tot voorzieningen. Meer in detail: voor wonen werd gekeken naar het aanbod van koopwoningen, de gemiddelde vraagprijs hiervan per vierkante meter, de gemiddelde woz-waarde en gemeentelijke woonlasten. Qua werkgelegenheid telden mee het totaal aantal banen per 1000 inwoners, deze nog uitgesplitst naar vier categorieën, en het percentage ww-uitkeringen binnen de beroepsbevolking.

Voor de aantrekkelijkheid van een gemeente werd ook het oppervlakte aan groen, parken en andere recreatief-groene terreinen gemeten. Tenslotte wogen mee de gemiddelde afstanden tot dichtstbijzijnde supermarkt, huisartsenpraktijk, treinstation, basisschool, middelbare school, bezinestation, café, snackbar, restaurant, bioscoop, speeltuin, dierentuinen en pretpark.

Een kanttekening is nuttig bij de niet beschouwde dertien kleinere Friese gemeenten. Deze liggen ruwweg alle in de noordelijke helft van de provincie, hebben overwegend een plattelandskarakter en zijn deels krimpgebied. Beter doen ze het zeker qua woonprijzen, luchtvervuiling en criminaliteit. Maar de indicatoren voor werk en vooral de afstand tot prettige voorzieningen doen dat positieve effect weer grondig teniet. De kans lijkt daarom verwaarloosbaar klein dat één van de kleintjes hoger scoort dan één van de tien wel beoordeelde grotere Friese gemeenten. 

De rangvolgorde van deze tien binnen de landelijke lijst stemt somber. NRCQ hanteert na weging van alle aspecten een schaal, die loopt van 0 tot 1,52. Dit hoogste getal is dus voor Amsterdam. De laagste score, zijnde de nul, is weggelegd voor veertien gemeenten, waaronder Steenwijkerland en de Noordoostpolder. In de hierop volgende categorie, met een score van 0,04, vallen Oost- en Weststellingwerf, Opsterland en Súdwest-Fryslân. Een treetje hoger staat Heerenveen, met 0,09, gevolgd door drie met 0,13: Achtkarspelen, Smallingerland en Tytsjerksteradiel. Als hoogste eindigt Leeuwarden met een 0,22. De Friese Meren kreeg geen eindwaardering, omdat voor deze jonge fusiegemeente de kerncijfers voor de afstanden tot dichtbijzijnde voorzieningen nog ontbreken.

De NRCQ-schaal teruggerekend naar ouderwetse rapportcijfers levert voor Amsterdam en Den Haag een 10 ('Uitstekend') op. De hierop volgende toppers halen een 9 ('Zeer goed') en zo verder naar beneden, via goed, ruim voldoende, voldoende, zwak, onvoldoende, ruim onvoldoende en slecht naar zeer slecht. Omdat deze laatste categorie, op het schoolrapport een 1 of lager, een NRCQ-score van 0,15 heeft, blijven op Leeuwarden (0,22) na alle Friese gemeenten hieronder. 

Friese topper is Leeuwarden

De Friese topper Leeuwarden eindigt tussen de rapportcijfers 1 en 2, oftewel tussen 'zeer slecht' en 'slecht'. Het lijkt een tamelijk schrale troost. De hierop volgende beste drie, Achtkarspelen, Smallingerland en Tytsjerksteradiel, komen immers niet hoger dan een 0,13 oftewel rapportcijfer 1. De rest eindigt nog lager. Voor De Friese Meren leidt vergelijking van de wel beschikbare gegevens tot de conlusie dat deze gemeente per saldo ook rond het rapportcijfer 1 zou uitkomen.  

Dan toch enig goed nieuws, voor er nog wat Friese cijfers nader worden bekeken. In de landelijke ranglijstjes met vijf hoogst en vijf laagst scorende gemeenten per onderwerp figureert Tytsjerksteradiel in de top-vijf van laagste aantal misdrijven. In Molenwaard, Dalfsen en Aalten mogen er dan nog minder misdrijven worden gepleegd, met jaarlijks respectievelijk 24,5, 24,6 en 24,7 per 1000 inwoners, Burgum noteerde een knappe 24,8. Ter vergelijking: de meeste misdrijven worden begaan in Amsterdam, Eindhoven, Rotterdam, Maastricht en Den Haag, in deze volgorde aflopend van 124 tot 100 misdrijven per 1000 burgers.

Een onderlinge vergelijking tussen de tien grotere Friese gemeenten op afzonderlijke indicatoren, waarbij alle bedragen en getallen gemiddelden zijn. De woonlasten zijn met €646 het laagst in De Friese Meren, tegen de hoogste met €747 in Achtkarspelen, en in alle tien gemeenten gemiddeld €698. De Friese Meren scoort ook met €191.000 voor de hoogste woz-waarde,  tegen €34.400 in Leeuwarden, en €164.400 voor alle tien.

De meeste banen telt Leeuwarden, met 1139 per 1000 eigen inwoners. Goede tweede is Heerenveen met 1050, slechtste zijn Tytsjerksteradiel (460) en Achtkarspelen (462) tegen een provinciaal gemiddelde van 719. De werkloosheid is het hoogst in Achtkarspelen, met 7,6 procent van de beroepsbevolking, gevolgd door Weststellingwerf met 6,8 procent, bij een algemeen gemiddelde van 6,4 procent. 

De lucht is het schoonst in Ooststellingwerf, met 10,9 μg/m3 aan stikstofdioxide, tegen het vuilere Leeuwarden met 13,6 bij een provinciaal gemiddelde van 12,0. Ter vergelijking: landelijk scoort Rotterdam het slechtst met 30,1 μg/m3 aan stikstofdioxide, gevolgd door Schiedam, Rijswijk, Vlaardingen en Delft. De criminaliteit in de tien Friese gemeenten, gemiddeld  44 misdrijven per 1000 inwoners, is als genoemd met 25 het laagst in Tytsjerksteradiel en met 89 het hoogste in Leeuwarden. De hoofdstad wordt gevolgd door de gemeenten Smallingerland (52) en Heerenveen en Súdwest-Fryslân, met elk 44. De rest zit onder het gemiddelde.

Huisartsenpraktijken zijn het verste weg in Weststellingwerf, met 1,9 kilometer, tegen slechts 0,9 kilometer in Smallingerland, bij een algemeen gemiddelde van 1,4 kilometer. Supermarkten zijn het dichtste bij in Leeuwarden, met 800 meter, en het verste weg in Weststellingwerf met 2,1 kilometer, tegen gemiddeld 1,4 kilometer. De dichtstbijzijnde basisscholen staan in Leeuwarden, Smallingerland en Heerenveen, met 700 meter lopen, en het verste weg in Ooststellingwerf: 900 meter lopen.

Zonder getallen de laatste feitjes. Café's zijn het dichtste bij in Achtkarspelen, het verste weg in Leeuwarden. Dit laatste wordt beïnvloed door de uitgestrekte buitenwijken met amper horeca. Treinstations zijn het dichtste bij in Leeuwarden, en het verste weg in Ooststellingwerf. En wie met de koters naar speeltuin, dierentuin of pretpark wil, is opnieuw het beste af in Leeuwarden, en moet het langste wandelen dan wel reizen in Smallingerland.

Conclusies hangen sterk af van de persoonlijke waardering voor de afzonderlijke indicatoren. Wie niet hecht aan schone lucht, lage criminaliteit of hoge werkloosheid, maar zeer is gesteld op weinig woonlasten of een café om de hoek, eindigt in een heel andere gemeente dan de liefhebber van bioscopen, snackbars en een nabije huisarts. Voor de Friezen die rationeel kiezen voor de landelijk hoogste gemiddelde totaalscore over alle aspecten zit er maar één ding op: met z'n allen verhuizen naar Amsterdam.

Laatst gewijzigd op 10-04-2015 om 15:44 uur