Wanneer klapt men voor burgemeester?

Het burgemeestersambt is voor sommigen een prachtbaan. Maar die lust bekoelt soms snel. Kijk naar de verschillen tussen de worstelingen op Vlieland en de ambities van De Fryske Marren. Wat wil een gemeente? 

Op Vlieland zijn ze er niet uit gekomen. Niemand was goed genoeg. In de nieuwe gemeente De Fryske Marren mag iedereen zich ermee bemoeien. De burgers zijn uitdrukkelijk uitgenodigd iets te vinden bij de keuze van de nieuwe burgemeester. De profielschets is een mooi boekwerkje geworden, en eigenwijs, zowel in het Nederlands als in het Fries.

De zoektocht naar een nieuwe burgemeester is een ingewikkelde. Als het aan raadsleden en aan burgers ligt, ze willen een schaap met vijf poten. Ze willen iemand met veel eigenheid, met pit, met gezag, rust en kracht. Een vader of moeder voor alle burgers.

De Friese commissaris van de koning John Jorritsma vraagt nog eens extra door: ,,Wat wil je als gemeenteraad? Waar wil je voor je staan? Wat vraagt u van de burgemeester? Wanneer applaudiseert u voor uw burgemeester? Dat wil ik weten.’'

Les van Vlieland

Jorritsma heeft bij burgemeestersvacatures al vele lessen geleerd. De laatste is Vlieland. Echt blij is hij niet met de de situatie op dit eiland. De zes voorgedragen burgemeesterskandidaten kregen in februari 2015 geen goedkeuring van de eilander vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad. Niet geschikt, was het Vlielander oordeel, ook al vond de commissaris ze alle zes benoembaar.

Om de situatie te redden heeft Jorritsma niet doorgedrukt. ,,Belangrijk is dat een gemeente een burgemeester krijgt die gewenst is.'' Oud-gedeputeerde Tineke Schokker is nu waarnemend burgemeester op Vlieland. Ze is opvolger van een andere waarnemer: Ella Schadd. ,,Vlieland heeft nu rust.''

Kleine gemeenschappen

Het vinden van de juiste burgemeester kan al heel ingewikkeld zijn, op de Waddeneilanden al helemaal. ,,De situatie op eilanden is niet te vergelijken met die op het vaste land’’, beklemtoont Jorritsma. ,,Het is een eiland vol gevoeligheden, dat heb je in kleine gemeenschappen.''

Aan de populariteit van het eiland ligt het niet. De vacature trok eind 2014 de belangstelling van 39 sollicitanten. Op het moment dat ze de brief posten, weten ze ook van de bijzondere aspecten van het Vlielander burgemeesterschap. Van de laatste drie door de kroon benoemde burgemeesters zijn er twee met bonje van het eiland gegaan.

In 2005 trad Rob van der Mark af, die burgemeester was sinds 1993. Zijn positie was onhoudbaar geworden, hij was allesbehalve nog een verbinder op het eiland. In 2013 werd burgemeester Yorick Haan met pek en veren van het eiland gejaagd. Een privézaak in de liefde waarbij mishandeling aan te pas kwam was de druppel die de emmer deed overlopen. 

'Als burgemeester blijf je altijd badgast'

,,Als burgemeester op een eiland moet je nimmer vergeten: je blijft altijd badgast’’, zegt Jorritsma. Hij snapt hoe gevoelig het soms ligt, zeker op Vlieland. ,,Het is de eigen cultuur, de eigen sociale omgeving en soms gaat het om eilander verbanden die hun oorsprong al decennia terug hebben.’'

Profielschets is knip- en plakwerk

Toch is ook de zoektocht naar een burgemeester op het Friese platteland eentje met hindernissen en valkuilen. Daarom blijft de commissaris van de koning vragen stellen, omdat de profielschets zelf te vaak veel te algemeen is. Te vaak ziet hij dat de profielschets voor de nieuwe burgemeester met knip- en plakwerk is samengesteld.

Jorritsma zag zijn kans schoon bij de nieuwe gemeente De Fryske Marren. Hij raakte een gevoelige snaar: ,,It is in prachtige gemeente. Dêr kinne jimme grutsk op wêze.’’ Toen de gemeenteraad de commissaris plechtig verzocht om een door de Kroon benoemde burgemeester als opvolger van waarnemer Arie Aalberts, kwam hij met een indringend advies: ,,Doe het anders.’’

De commissaris had het wel gehad met de profielschetsen die zo uit de kast kwamen van andere gemeenten die eerder op zoek waren naar een burgemeester. ,,Stijg boven jezelf uit’’, moedigde hij de gemeenteraad aan.

'Gemeente met ambities moet voor goud gaan'

Jorritsma is blij verrast door het resultaat. ,,Het past bij een gemeente met duidelijke ambities. Als je als gemeenteraad uitspreekt dat je voortaan met de vier grote gemeenten in Fryslân in een top-vijf mee wilt doen, dan moet je nu de beste willen. Dan moet je nu voor goud gaan.’'

In De Fryske Marren hebben ze veel registers opengetrokken. Tot tevredenheid van Jorritsma hebben ze ook de burgers betrokken bij de profielschets, het is een novum voor Fryslân. ,,Hiermee is een duidelijk gebaar gemaakt. Mijn complimenten, dit is wat ik bedoel.''

Welgeteld 28 van de 51.263 inwoners van De Fryske Marren hebben moeite gedaan om aan de gemeenteraad te vertellen welke kwaliteiten de burgemeester zou moeten hebben. Door eentje is alvast de aanbevelingsbrief geschreven voor Sybrand van Haersma Buma, CDA-fractievoorzitter in de Tweede Kamer.

Het mes snijdt aan twee kanten, zo is te lezen in de overwegingen: de ervaring en netwerk is goed voor De Fryske Marren en het is ook goed voor het CDA in Den Haag, want die zou nu een wat steviger kandidaat nodig hebben, tegenover 'hardliner' Halbe Zijlstra (VVD) en 'zwaargewicht' Alexander Pechtold (D66). De ambities in De Fryske Marren zijn duidelijk.

Grote vijver

,,Maak de vijver waarin u wilt vissen zo groot mogelijk’’, is het advies van Jorritsma. Dus niet alleen in Fryslân. ,,Iemand die solliciteert naar een gemeente in deze provincie weet drommels goed dat hij het Fries moet leren.’’

De commissaris kan zijn pret niet onderdrukken als hij de profielschets voor de burgemeester van De Fryske Marren doorneemt. ,,U wilt een boegbeeld. Hij moet stevig zijn, onafhankelijk, benaderbaar. Maar ook: op ingetogen wijze adequaat op de voorgrond treden.''

Menig sollicitant kan er geen chocolade van maken. Maar VVD’er Joop Meinsma, de nestor van de gemeenteraad van De Fryske Marren, laat zich niet uit het veld slaan. ,,Je kunt stevig en energiek zijn en toch op een ingetogen wijze je punt maken. Dan hoef je nog niet wild om je heen te slaan. Het gaat om gezag.''

Vooral VVD'ers onder twintig sollicitanten

De keus is uiteindelijk gevallen op Fred Veenstra, de burgemeester van de gemeente Franekeradeel en daarvoor wethouder in Smallingerland. De CDA'er past naar de mening van de vertrouwenscommissie het beste in het profiel. In november 2015 draagt hij voort het eerst de ambtsketen.

Voor de burgemeesterspost van De Fryske Marren hebben zich twintig sollicitanten gemeld. Van de achttien mannen en twee vrouwen zijn de meesten lid van de VVD (8) of het CDA (6). De andere zes zijn aangesloten bij de PvdA, D66 en lokale partijen of hebben een onbekende partijkleur. De grootste groep (15) is tussen de 50 en 60 jaar oud.

Kandidaten voor het burgemeesterschap moeten bijna allemaal twijfelaars zijn. Jorritsma: ,,Het is gek, maar op de laatste dag komen de meeste brieven binnen.’'

Laatst gewijzigd op 19-06-2015 om 16:07 uur