Meer Friese koeien, maar minder poep

Friese melkveehouders worden opnieuw aan banden gelegd. Er is te veel mest. Het is geen verrassing. De ambitie is forse reductie in 2020: met meer koeien minder poep.

De alarmbellen klinken. Melkveehouders mogen helemaal niet onbeperkt hun koeien uitmelken. Kort na de afschaffing van de melkquotering komen er al nieuwe beperkingen: fosfaatrechten

Het provinciaal bestuur van Fryslân betreurt het voornemen van staatssecretaris Sharon Dijksma om de expansiedrang van boeren te beteugelen. Maar er is ook begrip, want als de Nederlandse veehouderijsector door het plafond schiet, ja dan is er iets aan de hand.

Maar mag het dan alsjeblieft zo zijn dat een eerlijk en duurzaam systeem komt, is de vraag van gedeputeerde Johannes Kramer. Of beter gezegd, in Fryslân is veel grond beschikbaar voor de agrariërs, dus laat dit de basis zijn voor nieuwe regels. Grondgebonden veehouderij heeft zodoende de minste gevolgen voor de Friese boeren.

Dit is goed voor milieu, landschap, natuur en weidegang, probeert het Friese provinciebestuur te overtuigen. Het zou ook eerlijker zijn, is de stelling. Juist in het Noorden is veel geïnvesteerd in extensief boeren met naar verhouding veel land bij de bedrijven.

Maximum van 172,9 miljoen kilo

Al enige jaren is ook staatssecretaris Dijksma vol begrip voor de belangen van de veehouderij. Daarom heeft ze het al die tijd aan de veehouderijsector overgelaten om paal en perk te stellen aan de fosfaatproductie uit mest. Het is de Europese Unie die regels heeft gesteld voor een maximum aan fosfaat. Voor Nederland geldt een maximum van 172,9 miljoen kilogram, de productie van 2002.

Maar het is hard gegaan in 2014, vertellen cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Er zijn meer koeien, dit scheelt. En door het groeizame weer is er nog meer kracht in het gras gekomen. Ook dit zijn extra tonnen. En nu is het plafond bereikt. Volgens het CBS zit Nederland in 2014 al op 172,3 miljoen kilogram.

Vooral melkveehouders overschijden

Het is vooral de melkveehouderij die met een productie van 86,1 miljoen kilo haar plafond heeft overschreden. De varkenshouders en pluimveehouders blijven aardig binnen de grenzen. De nu aangekondigde maatregelen hebben als doel de fosfaatproductie in de melkveehouderij te houden binnen het plafond van 84,9 miljoen kilo. Voor de boeren is 2014 bepalend met het gemiddeld aantal stuks vee in dat jaar.

De alarmbrief en het voorstel aan de Tweede Kamer maken aan een ieder duidelijk dat er moet worden ingegrepen. Is dit onverwacht? Welnee. Al in januari 2013 waarschuwde staatssecretaris in de Tweede Kamer dat ze met maatregelen zou komen. 

Al die tijd staat bij Dijksma een stok achter de deur. Al die jaren heeft ze duidelijk gemaakt dat ze zelf met regelgeving komt, als de veehouderij er niet in slaagt om binnen de door de Europese Unie gestelde kaders te blijven. Lange tijd lukte dit ook wel, maar in de aanloop naar de afschaffing van de melkquotering per 1 april 2015 zijn de remmen los gegaan. Heel wat melkveehouders hebben extra koeien in de stallen en in de weilanden.

Ernst van de zaak

De waarschuwingen van Dijksma zijn luchtig aangehoord. Tot dit jaar de ernst op tafel is gekomen. In snel tempo is de sector aan de slag gegaan met maatregelen. De zuivelsector is vol zorg, want een beperking van de melkveehouderij is ook beperking van de Nederlandse zuivelindustrie, juist nu ze veel hebben geïnvesteerd in groei. Nog voordat Dijksma de alarmbellen laat klinken, ligt er al een pakket maatregelen dat samen met de boerenorganisatie LTO, NAJK en de zuivel- en veevoerbranches is ontwikkeld.

Vanaf 1 januari 2016 moeten alle melkveehouder verplicht gebruik maken van de kringloopwijzer. Ook wordt per 1 juli 2015 de fosfaatproductie in het voerspoor aangescherpt. De hoeveelheid fosfor in mengvoeders voor melkvee is verlaagd waardoor de geproduceerde hoeveelheid fosfaat per koe daalt. En de boeren wordt opgedragen zelf zuiniger met fosfaat te zijn en verantwoordelijkheid te nemen.

Samen met zijn collega’s van Groningen en Drenthe ijvert gedeputeerde Kramer voor een nog krachtiger doorvoering van de grondgebondenheid van de veehouderij. Ook roepen ze de Tweede Kamer op om dit aspect door te voeren. Zulks is een voordeel voor de noordelijke provincies. Immers, de meeste veehouderijen hebben er ruim land voorhanden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Brabantse collega’s.

Levendige handel in fosfaatrechten

De vrees is dat er een levendige handel in fosfaatrechten komt, net zoals eerder met melkquota het geval was. Dit vraagt extra investeringen. De Friese melkveehouders hebben van de handel in melkrechten het meest geprofiteerd, want zo hebben ze hun bedrijven kunnen uitbreiden. Dit zal nu anders zijn, is de verwachting.

Bij fosfaatrechten krijgen ondernemers rechten toegekend op basis van het aantal dieren en de gemiddelde fosfaatproductie per dier. Extensieve boeren (veel grond en weinig mest) zijn daarmee in het nadeel. Zij moeten voor verdere bedrijfsontwikkeling fosfaatrechten kopen, terwijl deze bedrijven qua hoeveelheid grond nog mogelijkheden hebben. Bedrijven die eerst in grond investeerden (en nog niet in productie) worden daarvoor financieel gestraft, terwijl ze juist een duurzame en milieuvriendelijke keus maakten.

Enclave in Noorden

Bijzonder is dat de noordelijke bestuurders een soort enclave claimen door aan de slag te gaan met regionale kringlopen. Friese melkveehouders en akkerbouwers slaan dan de handen ineen om de kringloop van mineralen zoveel mogelijk te sluiten. Zo ‘lekken’ er geen mogelijkheden weg naar het zuiden van het land.

De ambities van de noordelijke provinciebestuurders zijn nog groter. De melkveebedrijven moeten hun fosfaatproductie fors terugbrengen. In 2020 is het doel dat alle noordelijke melkveebedrijven op hetzelfde niveau zitten als de beste 25 procent van de bedrijven in 2013.

Eindelijk komt er dan toch een beperking voor poep. Het is ook niet dat boeren of boerenorganisaties zeggen dat het niet kan. Maar het is staatssecretaris Dijksma die gebruik maakt van de stok die ze al jaren achter de deur had staan. Al die tijd gaf ze de boeren de mogelijkheid om zelf orde op zaken te stellen. ,,Het is de melkveehouderij niet gelukt om onder het productieplafond voor fosfaat te blijven’’, zegt ze streng.

Bonusvoorstel

Nu dwingt Dijksma de melkveehouders om aan de slag te gaan. Ze heeft ook een bonusvoorstel. Boeren die kans zien de gemiddelde fosfaatproductie van hun koeien omlaag te brengen, mogen daarvoor weer extra koeien in de stal hebben.

Opvallend is dat gedeputeerde Kramer vol begrip en waardering is. Het is een milde toon van een 'groener’ geworden provinciebestuur. De melkveehouderij en alle bedrijvigheid daaromheen is een belangrijke tak voor Fryslân, Groningen en Drenthe. De sector heeft afgelopen jaren fors geïnvesteerd. Om te groeien, nu volgt nog het verduurzamen.

Laatst gewijzigd op 06-07-2015 om 12:05 uur