Harlingen kan Bremerhaven en Zeebrugge als voorbeeld nemen

Nu Waadhoeke de nieuwe grote gemeente in het noordwesten van Friesland is geworden, dringt de vraag zich op hoe de toekomst van Harlingen er uitziet. Misschien als zelfstandige stad binnen een gemeente met Leeuwarden. Zoals Bremerhaven en Zeebrugge een eigen smoel houden op enige afstand van Bremen en Brugge.

Steden hebben meer betekenis als ze aan zee liggen. Een haven is een belangrijke kracht. Een havenstad heeft er op zijn beurt belang bij over voldoende bestuurlijke middelen te beschikken om ‘ertoe te doen’. In Duitsland en België bestaan met Brugge-Zeebrugge en Bremen-Bremerhaven twee aansprekende voorbeelden van zo’n tweelingstad, waarvan de grootste plaats in beide gevallen in het binnenland ligt en de kleinste aan zee. 

Zo’n benadering van Harlingen, dat momenteel nadenkt over een verzelfstandigd havenbedrijf, en Leeuwarden zou een denkrichting kunnen zijn voor de havenstad, die de wens te kennen heeft gegeven ‘een kleine regiegemeente’ te willen blijven ‘met beleidsmakers en regievoerders, aangestuurd door een directie’.

Onderdelen van de gemeente zouden waar mogelijk uitbesteed moeten worden, waarbij in de eerste plaats aan de haven is gedacht. Overigens zal die haven na privatisering niet geheel uit beeld verdwijnen bij de gemeente. Lange-termijndoelen en strategische beslissingen blijven een gemeenschapszaak, er zijn immers ook publiek-maatschappelijke functies.

Tweelingformule

Bremen/Bremerhaven en Brugge/Zeebrugge kozen in het nog tamelijk recente verleden voor een tweelingformule, waarbij de kleinere zeestad in beide gevallen op belangrijke terreinen de regie behield over eigen vraagstukken. En is dat niet precies wat Harlingen ook voor ogen staat.

Bremerhaven behoort samen met het maar liefst 53 kilometer zuidelijker gelegen Bremen tot de Freie Hansestadt Bremen. Officieel gaat het om een Zwei-Städte-Staat, ofwel een heus bondsland (Bundesland) van twee steden, die elk belangrijke invloed hebben en houden over het eigen gebied. Bremerhaven, ongeveer even groot als Leeuwarden, ligt aan de monding van de Weser en zou zonder de ‘rugdekking’ van grote stad Bremen gemakkelijk een beetje vergeten zijn in het veel grotere bondsland Nedersaksen. De hoofdstad daarvan, Hannover, ligt een heel eind uit de buurt, dus: weg invloed op de eigen specifieke problematiek.  

Door samen op te trekken ontstond een belangrijke economische eenheid in dat deel van Duitsland, ook al ligt er een flink stuk Nedersaksen tussen beide kernen, aanzienlijk groter dan een stuk Waadhoeke tussen Harlingen en Leeuwarden. De Zwei-Städte-Staat is nog niet eens zo oud. In 1924 was de aanzet, maar pas in 1947, dus kort na de Tweede Wereldoorlog, werd de succesvolle combinatie een feit. De auto-industrie maakt nu graag gebruik van de havenfaciliteiten. Jaarlijks passeren er 2,5 miljoen nieuwe wagens, daarnaast worden er vele miljoenen containers overgeslagen.

Maritieme revolutie

De geschiedenis van Zeebrugge is van iets oudere datum. De onder meer door zijn Congo-beleid zeer omstreden, maar in eigen land uiterst ambitieuze koning Leopold II, wilde alles altijd groot aanpakken en dus ook een nieuwe Belgische zeehaven. Hij geloofde in een maritieme revolutie door de komst van stoomschepen. Eind negentiende, begin twintigste eeuw werd een flink begin gemaakt met Bruges Port de Mer, de zeepoot van de oude stad Brugge, die in vroeger tijden wel een kleine verbinding met de zee had gehad, maar volstrekt onvoldoende voor de steeds grotere zeeschepen.

Historisch Brugge – met vandaag de dag inclusief Zeebrugge ongeveer even veel inwoners als Leeuwarden –, sloot in 1907 een overeenkomst met de Belgische rijksoverheid over de nieuwe haven. Economisch succes brak echter pas aan na de Tweede Wereldoorlog, toen er ferryverbindingen kwamen met Engeland, een grote zeesluis, een ruime voorhaven tussen twee reusachtige strekdammen en een aardgasterminal. Eind jaren tachtig werd Zeebrugge zelfs beoordeeld als de modernste haven van Europa. 

Samen met Leeuwarden

De ontwikkeling van zowel Bremerhaven als Zeebrugge hangt nauw samen met hun bijzondere positie in een groter bestuurlijk geheel, gekoppeld aan een stad in het binnenland, een gedachte die ook in Harlingen niet onopgemerkt is gebleven. In het rapport ‘Harlingen blijft Harlingen’ uit 2014 werd al gesteld dat er serieus gekeken moet worden naar intensieve samenwerking met Leeuwarden.

Een ambtelijke fusie zal in de toekomst onvermijdelijk worden nu de bestuurlijke schaalvergroting ook in Friesland een feit is. Harlingen heeft zich niet willen aansluiten bij nieuwe grote gemeentes, waaronder Waadhoeke, maar zal het op termijn niet alleen redden, nu de regering voortgaat met het decentraliseren van rijkstaken.

Een Zeebrugge/Bremerhaven-benadering zou dan wel eens de beste vorm kunnen zijn. Harlingen vertegenwoordigt in een ‘Zwei-Städte-gemeente’ de zee en de haven, met behoud van eigen privileges. Voor Leeuwarden zijn een ‘eigen’ verbinding met de zee en de daarmee samenhangende effecten van bijvoorbeeld cruisepassagiers natuurlijk aantrekkelijk. Bovendien: Harlingen en Leeuwarden hebben al veel gemeen: van een historische binnenstad tot een eigenwijs karakter.

Laatst gewijzigd op 12-02-2016 om 12:56 uur