Friese Dorpentop: zoektocht naar frisse ideeën levert veel bekende zaken

De macht aan de Friese dorpen. Althans, zo is de grondgedachte van de eerste Friese Dorpentop. In plaats van de gehoopte duizend kwamen vierhonderd dorpsbewoners meepraten over de toekomst van het platteland. De bekende riedel komt voorbij. Of is het schijndemocratie?

Een kleine vierhonderd dorpsbewoners, aangevuld met zo’n honderd politici, ambtenaren en ondernemers, spreken tijdens de eerste Friese Dorpentop samen over de toekomst van het platteland. Er is volop ruimte voor het uiten van ongenoegen. Maar liever hoort men naar oplossingen. Overheden en sponsors als de Rabobank hebben daarom heel wat geld gestopt in  'nieuwe democratie'.

In drie rondes schuiven steeds vier mensen bij elkaar aan tafel. Ze kennen elkaar niet, maar praten over drie thema’s: Wat is belangrijk voor het Friese platteland? Hoe kunnen we dat bereiken en wat is mijn eigen rol daarin? Op een groot wit stuk papier verschijnen met viltstiften geschreven kernwoorden of hele zinnen. ,,Goede verbindingen, leefbaarheid, ontmoetingsruimte, goede internetverbinding”. 

Aan een andere tafel staat 'In grotere dorpen een bank en een supermarkt', of 'groen moet groen blijven', ‘behoud algemene voorzieningen'. Hoewel de organisatie aanraadde om neutraal te formuleren staat er op een ander stuk papier: 'gjin wynhannel' en 'gjin boaiemdelgong troch NAM'. FNP-raadslid Coby Ludema-van der Valk van Dantumadiel vindt de bijeenkomst ,,super”. ,,Het is ontzettend belangrijk dat er naar de dorpen wordt geluisterd. Ik verwacht zeker dat overheden wat gaan doen met thema’s die hier vandaag uitkomen.” 

Nieuwe manier

De Friese Dorpentop is een vorm van nieuwe democratie, in het verlengde van de door overheid gewenste burgerparticipatie. Zo'n tienduizend Friezen kregen een uitnodiging om mee te doen. Het doel is om de burger op een nieuwe manier een stem te geven in het democratisch proces. Dit alles zonder vooraf vastgestelde agenda, zonder debat, maar wel met als eindresultaat thema’s waarover verder wordt gesproken.

De achtergrond van de Dorpentop ligt breder: burgers hebben vaak frisse ideeën over maatschappelijke vraagstukken en daar moeten overheden hun voordeel mee doen. Bovendien krijgen ze een stem tussen de verkiezingen in. Want het democratisch systeem is de afgelopen honderd jaar vrijwel hetzelfde gebleven. Burgers gaan eens in de vier of vijf jaar naar de stembus, maar daarna hebben ze weinig of geen echte inspraak meer. Het gevolg daarvan is dat niet alleen de afstand, maar ook het wantrouwen tussen gekozenen en de burger steeds groter wordt. 

De Dorpentop is opgezet naar voorbeeld van G1000, een platform voor democratische innovatie. In 2011 werd in België de eerste G-1000 gehouden. Ook in andere landen werd het fenomeen ingezet: zo was het een burgerpanel dat in New York besliste over de herbestemming van Ground Zero. In ons land werden er eerder burgertoppen gehouden in Groningen en Amersfoort. 

Vertrouwen

Bij de Friese Dorpentop – gemeenten nodigden tienduizend inwoners uit, die vervolgens werden ingeloot- waren uiteindelijk geen duizend dorpelingen aanwezig, maar minder dan de helft, namelijk vierhonderd. Wini Weidenaar van de organisatie noemt dat ,,heel erg jammer”. ,,Ik denk dat de mensen wel willen, maar misschien was niet iedereen op de hoogte.“ Onbekendheid wellicht, maar ook onverschilligheid? Weidenaar: ,,Burgers kunnen het idee hebben dat er niet naar hen geluisterd wordt, daarom moet je vertrouwen opbouwen. Dat vertrouwen moet groeien en dat doen we ook met deze Dorpentop. Over twee jaar is er weer een dorpentop en dan is hij denk ik veel bekender.” 

Op de Dorpentop waren inwoners van Heerenveen, Drachten, Sneek en Leeuwarden niet welkom. De gemeente Harlingen trok zichzelf terug en weigerde burgers aan te melden. ,,Heel pijnlijk'’, geeft Weidenaar toe. ,,We hebben een knop op onze website gezet waar dorpelingen uit de gemeente zich toch konden aanmelden. Er waren er vijf uit Harlingen.” 

Volgens Weidenaar is het aan de dorpsbewoners zelf om met ideeën te komen; overheden kunnen faciliteren. ,,Er zijn ook mensen die ideeën hebben, maar niet weten hoe ze iets kunnen organiseren. Die hopen hier medestanders te vinden, zoals de mevrouw die huiskamermomenten voor oudere mensen wil opzetten.” Ze hoopt dat de Dorpentop het begin is van een nieuwe democratische beweging.

Schaalvergroting

Maar de steeds verder om zich heen grijpende schaalvergroting lijkt geen voordeel voor de dorpen. Gemeenten fuseren en als ze niet meedoen, zoals Harlingen, zijn ze onderdeel van een samenwerkingsverband, dat onvoldoende democratische legitimatie heeft. Een discussie die al decennia speelt en waarover de Tweede Kamer zich al evenzoveel jaren zorgen maakt.

Gemeenten voeren steeds meer taken uit – sinds 1 januari 2015 ook zorg voor ouderen en zieken en jeugdzorg- terwijl de regionale samenwerkingsverbanden zich onttrekken aan het oog van de burger en mogelijk soms ook aan dat van de gemeenteraden. Anderzijds wordt het ,,lokale”, waarvan de Dorpentop een voorbeeld is, door overheden als sleutel voor veel oplossingen gezien. 

Na de eerste ronde vinden de deelnemers het thema 'leefbaarheid' het belangrijkste. Het wordt het vaakst geappt naar een centrale computer die alle woorden op een scherm tovert. Voorzieningen staat op nummer 2. Het is tijd voor ronde 2: wat moet er gebeuren? Opnieuw schuiven vreemden bij elkaar aan. Op de witte vellen verschijnen weer de haast vertrouwde woorden. 'Betere wegen naar plaatsen waar werk is (dan minder krimp)'. 'Ook ruimte voor bedrijven'. ,,De natuur moet niet de overhand krijgen”, vindt een deelnemer. Een ander noemt de 'propvolle bussen' die scholieren vervoeren. Aan een andere tafel spreekt een vrouw haar zorgen uit over de grote boerderijen op het platteland.

Zeven voorstellen

Na de derde ronde blijken er negen hoofdthema’s over: samenwerken, voorzieningen, leefbaarheid, bereikbaarheid, betrokkenheid, ontmoeting, saamhorigheid en initiatief. In de middag werden de thema’s verder besproken en rollen er zeven concrete voorstellen uit: Het zelf-organiserende dorp, Onderweg naar een open overheid, een duurzame toekomst, zowel fysiek als digitaal, elke buurt zijn eigen dorpshulp-app, leefbaarheid nu en later, fysieke en digitale ontsluiting en 'mensen hebben mensen nodig: Dorpsbelang 2.0'. 

Op 26 november is er een vervolg in Raard. De beste voorstellen worden daar besproken en uitgewerkt en vervolgens aan de provincie voorgelegd. 

Geeske (86) uit Joure wacht het af. ,,We zien wel. Je mag hier je woord doen, maar het blijft de vraag of er wat mee gedaan wordt.” De kwieke dame met grijs gekapt haar in een broek en jasje is enthousiast over de bijeenkomst in het WTC in Leeuwarden. ,,Er spelen in veel plaatsen dezelfde problemen.'' Over Joure heeft ze geen reden tot klagen, ,,al liggen de stoeptegels er vaak niet gelijk”. Maar ze zou wensen dat in de samenleving ouderen en jongeren dichter bijelkaar kunnen worden gebracht.  ,,Het zou mooi zijn als de jeugd iets meer zou doen in de mienskip.”

Laatst gewijzigd op 06-11-2016 om 16:33 uur